اطلاع و شناخت بیماری های شایع مغز و اعصاب مهم است. چرا که بر کیفیت زندگی افراد تأثیرگذارند و جوامع باید شناخت کاملی از آنها کسب کنند. درواقع بسیاری از بیماریهای مغز و اعصاب، از جمله سکته مغزی، صرع، میگرن، آلزایمر، پارکینسون و اسکلروز چندگانه، با شیوع بالایی در جوامع مختلف جهان همراه هستند.
همچنین بسیاری از آنها نه تنها بر جسم و فیزیک افراد بلکه بر روان آنها نیز اثر می‌گذارند. شناخت این تأثیرات و ارائه راهکارهای مناسب برای مدیریت آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در این مقاله، به بررسی علل، علایم، تشخیص و درمان بیماری های عصبی خواهیم پرداخت. با خواندن این مقاله، شما با وضعیت جدیدترین تحقیقات و روشهای درمانی آشنا خواهید شد و این مسئله می‌تواند به بهبود سلامتی و پیشگیری از بروز این بیماری‌ها کمک کند. اغلب اوقات مرکز تخصصی مغز و اعصاب می‌تواند در این شرایط کمک بسزایی برای مراجعین خود داشته باشد.
علل به جود آمدن بیماری های شایع مغز و اعصاب
سیستم عصبی یک سیستم پیچیده است که فعالیت‌های بدن را تنظیم و هماهنگ می‌کند. این سیستم از دو بخش اصلی سیستم عصبی مرکزی که شا مل مغز و نخاع است و سیستم عصبی محیطی که شامل تمام عناصر عصبی دیگر از جمله اعصاب محیطی و اعصاب خودکار است، تشکیل شده است.
بیماری های شایع مغز و اعصاب اغلب به عوامل مختلفی برمی‌گردد که در ترکیب با هم، باعث بروز این بیماری‌ها می‌شوند. برخی از عوامل و علل مهم عبارت‌اند از:
- عوامل ژنتیکی: وجود عوامل ژنتیکی و وراثتی برای برخی از بیماری های شایع مغزی و اعصاب، مانند آلزایمر، پارکینسون، صرع و ام اس یا مولتیپل اسکلروز چندگانه (MS) اهمیت زیادی دارد. افرادی که از طریق خانواده یا نسبت مستقیم یکی از این بیماری‌ها را به ارث برده‌اند، با احتمال بیشتری ممکن است از بروز آنها در طول عمر خود رنج ببرند
- عوامل زیست محیطی: برخی از بیماریهای مغز و اعصاب، مانند سکته مغزی و میگرن، ممکن است به عوامل زیست محیطی مانند تغذیه نامناسب، فشار خون بالا، مصرف دخانیات، استفاده از مواد مخدر، ورزش ناکافی، تنش‌های روانی و سبک زندگی نامناسب مرتبط باشد
- عوامل عصب‌شناختی: برخی از بیماری‌هایی که مرتبط با مغز و اعصاب هستند نیز ناشی از اختلالات و نقصان در ساختار و عملکرد مغز و سیستم عصبی هستند. به عنوان مثال، بیماری پارکینسون ممکن است به دلیل اختلال در تولید دوپامین، یک نوروترانسمیتر مغزی، ایجاد شود و فرد را درگیر کند
- افزایش سن: با پیشرفت سن، احتمال بروز برخی از بیماری های شایع مغز و اعصاب افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، بیماری آلزایمر بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد و با پیری و افزایش سن این بیماری در گروه میانسان، بیشتر و شدیدتر از افراد جوان مشاهده میشود
این عوامل به صورت ترکیبی و تعاملی می‌توانند بر بروز شایع ترین بیماری های مغزی و عصبی تأثیر بگذارند، و شناخت آنها و اقدامات پیشگیری مناسب گامی موثر در کاهش ریسک بروز این بیماری‌ها و بهبود سلامت عمومی است.
انواع بیماری های شایع مغز و اعصاب کدام اند؟
بیماری های شایع مغز و اعصاب به طیف گسترده‌ای از اختلالات اعصابی و عملکرد مغزی اشاره دارند. برخی از این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
سکته مغزی
سکته مغزی ناشی از قطعی یا کاهش جریان خون به مغز است و اگر در فردی رخ دهد، باعث آسیب به بافت مغزی و اختلالاتی در عملکرد مغزی او خواهد شد. متاسفانه سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است و این وضعیت ممکن است باعث آسیب به بافت مغزی و اختلالات جدی عملکردی شود.
علائم متداول شامل عدم توانایی در حرکت یک طرف بدن، اختلالات در گفتار، سردرد شدید و گیجی از مهم‌ترین نشانه‌های سکته است. درمان سکته مغزی توسط پزشک متخصص سکته مغزی معمولاً شامل استفاده از داروها، تراپی فیزیکی و در موارد جدی‌تر، روشهای جراحی میشود.
صرع
بیماری صرع نیز که به عنوان یک اختلال عصبی مزمن شناخته میشود با تشنج‌های مکرر و ناگهانی در مغز همراه است، این تشنج‌ها ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز هستند. علائم صرع ممکن است شامل تشنج‌های مختلفی مانند تکراری بودن حرکات بدن، کاهش سطح غشاء هوشیاری و تغییرات در رفتار و حس باشد. درمان صرع نیز با مصرف داروهای ضدتشنج، رژیم غذایی خاص و در برخی موارد تزریق داروهای مستقیم به مغز امکان‌پذیر است. بهترین دکتر صرع در روند درمانی این بیماری می‌تواند پوینت‌های بسیار مفیدی برای شما داشته باشد.
میگرن
میگرن یا مایگرن نیز به عنوان یک نوع اختلال شدید سردرد توصیف میشود. این بیماری ممکن است با علایمی همچون درد سر شدید، تهوع، استفراغ، و حساسیت به نور و صداهای محیطی همراه باشد. افراد مبتلا چند نوع از میگرن را تجربه می‌کنند که عبارت‌اند از:
- میگرن بدون اورا
- میگرن همراه با اورا
- میگرن مزمن
- میگرن حاد
- میگرن دهلیزی
- میگرن چشمی
- میگرن پیچیده
- میگرن قاعدگی
- میگرن بدون سردرد
- میگرن هورمونی
- میگرن اضطرابی
- میگرن خوشه‌ای
- میگرن عروقی
- میگرن شکمی
درمان میگرن با آر تی ام اس از جمله اقدامات مفید برای افراد مبتلا به این بیماری می‌باشد که یک روش نوین بحساب آمده و در کلینیک‌های مغز و اعصاب محدودی این دستگاه وجود دارد.
بیشتر بخوانید: درمان انواع سردرد
آلزایمر
آلزایمر نیز یکی از بیماریهای شایع مغز و اعصاب و درواقع یک بیماری نورولوژیک مزمن است . در این بیماری سلول‌های مغزی به تدریج تخریب می‌شوند و تضعیف عملکرد شناختی و حافظه را به همراه دارد.
این بیماری عمدتا در افراد مسن و پیر رخ می‌دهد و با علائمی همچون اختلال در حافظه، تغییرات در شخصیت و مشکلات در حرکت و تفکر همراه است اما دلیل نمی‌شود که در افراد جوان شاهد این بیماری نباشیم. درمان آلزایمر توسط دکتر آلزایمر اغلب شامل داروها، مداخلات روان‌شناختی و پشتیبانی از خانواده میشود.
بیشتر بخوانید:الزایمر چیست؟
پارکینسون
بیماری پارکینسون یک بیماری عصبی مزمن است که با تخریب تدریجی سلول‌های مغزی و کاهش تولید دوپامین، یک مواد شیمیایی مغزی، همراه است. علائم آن شامل لرزش، کمبود تعادل، اختلال در حرکات و کمبود حرکت است. درمان پارکینسون اغلب شامل داروهایی است که بهبود علائم را به همراه دارند؛ همچنین تراپی فیزیکی و در موارد پیشرفته‌تر، جراحی مغز نیز انجام میشود. در برخی موارد درمان پارکینسون با آر تی ام اس به بیمار پیشنهاد میشود.
مولتیپل اسکلروز (MS)
ام اس یا مولتیپل اسکلروز نیز یک بیماری التهابی است و پزشکان آن را در فهرست بیماری های شایع مغز و اعصاب قرار داده‌اند. MS باعث آسیب به میلین، پوشش عصب‌ها میشود و افراد مبتلا به این عارضه را با علایمی همچون خستگی، مشکلات حرکتی، اختلالات بینایی و اختلالات حافظه مواجه می‌سازد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره بیماری عروق مغزی
چه کسانی بیشتر در معرض بیماریهای شایع مغز و اعصاب هستند؟
از آنجا که شیوع بیماری های عصبی و مغزی به طور قابل توجهی در جوامع مختلف مشاهده میشود، پزشکان و مختصصان و همچنین بسیاری از افراد به دنبال پاسخ این سوال هستند که چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری‌ها قرار دارند. در ادامه این بخش کسانی را که ممکن است بیشتر از دیگران دچار این بیماری‌ها شوند، معرفی کرده‌ایم.
- سن بالا: بسیاری از بیماری های شایع مغز و اعصاب، مانند آلزایمر و پارکینسون، بیشتر در افراد مسن و پیر رخ می‌دهند. زیرا پیری باعث کاهش عملکرد سیستم عصبی و افزایش احتمال بروز بیماریهای مغزی و اعصاب میشود؛
- عوامل ژنتیکی: وجود تاریخچه خانوادگی از بیماریهای مغز و اعصاب، مانند آلزایمر یا صرع نیز ممکن است خطر ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش دهد؛
- سبک زندگی نامناسب: مصرف مواد مخدر، سیگار، الکل، تغذیه نامناسب، کم‌توانی ورزشی و تنش‌های روانی نیز به عنوان عوامل خطر افزایش دهنده برای بروز بیماریهای مغزی و اعصاب شناخته می‌شوند؛
- بیماریهای مزمن دیگر: برخی از بیماریهای مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماریهای قلبی عروقی نیز احتمال دارند به عنوان عوامل خطر افزایش دهنده برای بروز بیماریهای شایع مغز و اعصاب عمل کنند؛
- عوامل زیست محیطی: برخی عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، در معرض قرار گرفتن مواد شیمیایی، و عدم توجه به بهداشت روانی و فیزیکی هم می‌توانند نقشی در بروز بیماریهای مغزی و اعصاب داشته باشند.
شناخت این عوامل و آشنایی با نشانه های بیماری های مغز و اعصاب در کنار اتخاذ اقدامات پیشگیرانه مناسب، می‌تواند در کاهش ریسک بروز بیماری های شایع مغز و اعصاب مفید باشد.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره بیماری آنسفالیت مغزی
عوارض بیماری های شایع مغز و اعصاب چیست؟
طبیعی است که هر بیماری همراه خود عوارضی را برای فرد مبتلا داشته باشد. البته این عوارض بسته به نوع بیماری به احتمال زیاد، متفاوت هستند؛ اما به طور کلی، عوارض بیماریهای شایع مغز و اعصاب را می‌توان موارد زیر عنوان کرد:
- اختلالات حافظه و شناختی
- مشکلات حرکتی و تعادل
- اختلالات خواب و استرس
- محدودیت در فعالیت‌های روزمره و کاهش کیفیت زندگی
- افزایش خطر بروز مشکلات روانی و افسردگی
- ناتوانی در انجام کارهای روزمره و خودمراقبتی
- تشدید ناتوانی مزمن در موارد پیشرفته‌تر
- افزایش خطر بروز مشکلات مرتبط با سلامتی جسمی، از جمله عفونت‌های مزمن
- نیاز به مراقبت مداوم و پشتیبانی از سوی خانواده و مراقبین
این عوارض ممکن است به طور متفاوت در افراد مختلف ظاهر شوند و به میزان شدت و نوع بیماری وابسته است.
روش های پیشگیری از ابتلا به بیماری های شایع مغز و اعصاب
پیشگیری از ابتلا به بیماری های شایع مغز و اعصاب با اتخاذ تدابیر از پیش‌درنظر گرفته شده و تغییر در سبک زندگی انجام میشود. برخی از روشهای پیشگیری عبارت‌اند از:
- تغذیه مناسب: پیروی از یک رژیم غذایی سالم که شامل میوه‌ها، سبزیجات، مواد غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ و امگا-۶، میان‌وعده‌های سالم و کاهش مصرف مواد قندی و چربی اشباع شده است، تاثیر قابل توجهی در پیشگیری از بیماریهای مغزی و اعصاب دارد
- فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم و فعالیت بدنی نیز کمک زیادی به بهبود عملکرد مغز و کاهش خطر بروز بیماریهای مغزی و اعصاب می‌کند
- جلوگیری از اضافه‌وزن: اضافه‌وزن و چاقی احتمال خطر بروز بیماریهای مغزی و اعصاب را افزایش می‌دهند. حفظ وزن سالم و کاهش وزن در صورت نیاز تاثیر قابل توجهی در پیشگیری از این بیماری‌ها دارند
- مدیریت استرس و اضطراب: استفاده از روشهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تمرینات آرامش بخش و تکنیک‌های تنفسی کمک می‌کند تا سلامت عقلی حفظ شود و کاهش خطر بروز بیماریهای مغزی و اعصاب را درپی داشته باشد
- پیشگیری از آسیب‌های سر و شکم: استفاده از کلاه و محافظت از سر در مواقعی که خطر ضربه به سر وجود دارد، اقدامی ضروری برای پیشگیری از بروز آسیب‌های مغزی است
- مداومت در مراجعه به پزشک: بررسی‌های پزشکی دوره‌ای و مراجعه به پزشک در صورت وجود هرگونه علائم غیرعادی می‌تواند به شناسایی به موقع و درمان بیماریهای مغزی و اعصاب کمک کند.
جمع‌بندی
در این مقاله از سایت دکتر مریم سلیمانی به بررسی بیماری های شایع مغز و اعصاب پرداختیم و ضمن معرفی انواع آن، در مورد روش های پیشگیری و همجنین نحوه درمان آنها صحبت کردیم. توصیه می‌کنیم در صورتی که هرکدام از این بیماری‌ها شما یا اعضای خانواده‌تان را آزار می‌دهد، در اولین فرصت به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید تا با بررسی وضعیت بیماری و شدت آن بهترین نوع درمان تجویز شود.
