صرع یا Epilepsy چیست؟
صرع یک اختلال عصبی بهشمار میرود که باعث تشنجهای مکرر با حسها و رفتارهای غیرعادی میشود، اما شروع درمان این بیماری شایع مغزی میتواند حملات را کنترل کند. مطالعات و پژوهشهای علمی نشان میدهد برخی از کودکان با بزرگتر شدن از این شرایط خارج میشوند؛ در ادامه به بررسی علائم، علل، ریسکها و روشهای پیشگیری از بیماری صرع میپردازیم.
علائم بیماری صرع یا Epilepsy بسته به نوع تشنج متفاوت خواهد بود؛ بهعنوان مثال، تشنجها میتوانند از فعالیت هر قسمتی از مغز ناشی شوند و هر فرآیند مغزی را تحت تاثیر قرار دهد که باعث میشود بیمار با تشنجهای مکرر مواجه شود؛ تعدادی از علائم شامل موارد زیر میشود:
- سردرگمی موقت
- خیره شدن به فضا
- سفت شدن عضلات
- لرزش یا تشنج غیرقابل کنترل از دستها و پاها
- ترس، استرس یا دژاوو
مطالعه بیشتر : تشنج چیست و چگونه درمان میشود؟
آیا صرع یک بیماری ارثی است؟
پژوهشها و مقالههای علمی نشان میدهد صرع میتواند یک بیماری ارثی باشد که به دلیل تغییرات ژنتیکی یا موتاسیونها افتاق میافتد. در واقع، عوامل ژنتیکی بیشتر از ۷۰ درصد موارد بیماری صرع را تشکیل میدهند؛ بنابراین، افرادی که والدین آنها صرع دارند بین ۲ تا ۱۰ برابر بیشتر از سایر افراد مستعد ابتلا به این بیماری هستند بهخصوص اگر از سمت مادری باشد.
صرع ژنتیکی میتواند به دلیل ارث بردن ژنهای ناهنجار یکی از والدین در بدن انسان ایجاد شود. بااینحال، موتاسیونهای ژنتیکی که تشنج را ایجاد میکنند احتمال دارد بدون اینکه پدر یا مادر مبتلا باشند به چنین بیماری دچار شود. حتی پژوهشهای پزشکی ثابت میکند صرع ژنتیکی میتواند به خاطر ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شود. ازسوی دیگر، شاید برخی افراد بیماریهایی داشته باشند که علائم صرع را ایجاد میکند که از شایعترین آنها میتوان به توبروز اسکلروزیس، سندرم فراژیل ایکس، سندرم رت یا نوروفیبروماتوزیس اشاره کرد.
انواع صرع
صرع یک بیماری عصبی بهشمار میرود که با تشنجهای مکرر مشخص میشود؛ یعنی این تشنجها ناشی از فعالیتهای الکتریکی ناهنجار در مغز هستند که روی فرد بیمار تاثیر میگذارد. بهعبارتی دقیقتر، چنین فعالیتهای مغزی میتواند روی احساسات، عملکرد و رفتار فرد تاثیرگذار باشد؛ انواع صرع نیز طبق نوع تشنج و محل شروع آن مغز به چهار نوع اصلی تقسیمبندی میشود.
- صرع تعمیمیافته: در این نوع دو طرف مغز تحت تاثیر قرار میگیرد که میتواند حرکتی یا غیر حرکتی باشد. بهعنوان مثال، تشنجهای حرکتی شامل حرکات لرزشی، ضعف یا سستی عضلانی، انقباضات عضلانی، انقاباضات تشنجی در تمام بدن و تیکهای کوتاهمدت میشود. ازسویدیگر، تشنجهای غیر حرکتی شامل خیرهشدن به فضا، توقفهای ناگهانی و پریدن پلکها میشود. اصولان این نوع صرع در کودکان دیده میشود، اما میتواند برای بزرگسالان نیز رخ بدهد.
- صرع محلی: در این نوع صرع تنها یک طرف مغز درگیر و تحت تاثیر قرار میگیرد که از شایعترین انواع تشنجها در بیماری صرع محسوب میشود. گزارشها نشان میدهد حدود ۶۰ از درصد از بیماران صرعی به ایننوع مبتلا هستند که میتواند ساده یا پیچیده باشد. در نوع ساده، فرد هوشیار و آگاه محیط پیرامون خواهد بود، اما گاهی اوقات نمیتواند به طورکامل پاسخگوی سوالات افراد باشد؛ علائم آنها شامل تغییر در احساسات، حسها، حافظه، توانایی تفکر، بینایی، شنوایی، چشایی، بویایی و حس عضلانی میشود. ازسوی دیگر، صرع پیچیده باعث میشود فرد هوشیاری و آگاهی خودش را کامل از دست بدهد که باعث تکرار کلمات، حرکات بیمعنی، گردش درجا، خنده یا گریه بیدلیل میشود.
- صرع ترکیبی: در ایننوع صرح که شامل تعمیمیافته و محلی میشود بسیار حاد بوده که باعث تشکیل تومورهای مغزی، آسیبهای مغزی، عفونتهای مغزی و بیماریهای ژنتیکی و متابولیکی میشود. درحقیقت، باید اشاره کرد صرع ترکیبی یک نوع بیماری جدا بهشمار میرود که علائم جدایی از انواع قبلی دارد.
- صرع نامشحخص: همانطورکه از نامش پیداست، نوع یا محل شروع آن در مغز مشخص نیست که به دلیل نبود اطلاعات کافی پزشکی رخ میدهد؛ همچنین، این نوع صرع بهمرور زمان میتواند به انواع دیگر تبدیل شود.
علت ابتلا به بیماری صرع
صرع یک بیماری مزمن غیرانتقالی محسوب میشود که با تشنجهای مکرر همراه است که ناشی از تخلیه الکتریکی بیش ازحد در گروهی از سلولهای مغزی خواهد بود. علائم تشنج بستگی به نوع و محل تشنج در مغز دارد؛ علائم میتواند شامل اختلال در هوشیاری، حرکت، احساس، خلق و افکار یا از دست دادن هوشیاری باشد. صرع میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که از مهمترین آنها میتواند به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییرات ژنتیکی و خانوادگی
- آسیب مغزی
- تومور مغزی یا سکته
- بیماری اوتیسم
گاهی اوقات علت دقیق صرع قابل شناسایی نیست، اما یکی از بیماریهای عصبی شایع در جهان است که تقریبا ۵۰ میلیون نفر با آن درگیر هستند. همچنین، این بیماری میتواند باعث ایجاد مشکلات جسمی و روانی برای فرد مبتلا و خانوادهاش شود. در برخی از نقاط جهان، افراد مبتلا به صرع با تبعیض و تحقیر روبهرو هستند. تحقیقات نشان میدهد این اختلال با استفاده از دارو یا جراحیهای مغزی میتواند کنترل شود.
جهت درمان بیماری صرع باید به یکی از بهترین دکترهای متخصص صرع در تهران مراجعه کنید.
تشخیص بیماری صرع
تشخیص بیماری صرع یک فرآیند پیچیده است که نیاز به بررسی علائم، تاریخچه پزشکی، آزمایشات مختلف و تصاویر مغزی دارد. برای تشخیص این بیماری، پزشکان احتمالا از روشهای زیر استفاده میکنند:
- معاینه عصبی: در این معاینه، پزشکان رفتار، حرکات، عملکرد ذهنی و سایر زمینههای فرد مبتلا را آزمایش میکنند که بگویند بیماران از چه نوع صرعی رنج میبرند.
- آزمایش خون: نمونه خون میتواند علائم عفونت، شرایط ژنتیکی یا سایر شرایطی که ممکن است با تشنج همراه باشد را تشخیص دهد.
- آزمایش ژنتیک: در برخی افراد مبتلا بهع صرع، آزمایش ژنتیک میتواند اطلاعات بیشتری در مورد شرایط و روش درمان ارائه کند. آزمایش ژنتیک بیشتر برای کودکان انجام میشود، اما در موارد بسیار کم برای بزرگسالان نیز صورت میگیرد تا اطلاعات مفیدی از آن بهدست آید.
- اسکن مغز: تصاویر مغزی یا اکسن میتوانند بهراحتی تغییرات مغزی را تشخیص دهند، اما این نوع تست چندین نوع مختلف دارد که از مهمترین آنها میتوان به الکتروانسفالوگرام (EEG)، رزوناس مغناطیسی، تصویربرداری از توزیع پتاسیم در مغز (PET) و تصویربرداری تک فوتون انتشاری کامپیوتری (SPECT) اشاره کرد.
راه های درمانی صرع
پزشکان برای درمان بیماری صرع و اختلال سیستم عصبی مرکزی از داروهای ضد صرع، جراحی مغز، نصب دستگاه الکترونیکی در بدن و رژیم غذایی مناسب استفاده میکنند؛ باید در نظر داشته باشیم هدف از درمان این بیماری کنترل تشنج و کاهش شدت یا فراوانیهای آن است.
- داروهای ضد صرع (AEDs): این داروعا اساسا اولین گزینه درمانی برای صرع هستند کع تغییر سطح مواد شیمیایی در مغز از بروز تشنج جلوگیری میکنند. اکنون، انواع مختلفی وجود دارد که بسته به نوع تشنج، سن و وضعیت جسمانی بیمار برای آنها تجویز میشود. برخی بهترین و موثرترین داروها شامل سدیم والپروات، کاربامازپین، لاموتریژین، لوتیراستام و توپیرامات هستند که عوارض جانبی مانند خوابآلودگی، کمبود انرژی، تحریکپذیری، سردرد، لرزش، رزش مو، تورم لثه و آلرژی پوستی میشود.
- جراحی مغز: این روش برای بیمارانی استفاده میشود که داروهای ضد صرع برای آنها کارساز نیست و تشنجهای آنها از یک نقطه خاص در مغز شروع میشود؛ برای درمان، پزشکان نقطهای را تشنج شروع میشود از مغز برمیدارند، اما خطراتی مانند عفونت، خونریزی، آسیب به عملکرد مغزی و تغییرات شخصیتی را بههمراه خواهد داشت.
- نصب دستگاه الکترونیکی: این روش برای افرادی که با دارو یا جراحی بهبود نمییابند مورد استفاده قرار میگیرد تا جلوی تشنج مکرر بیمار گرفته شود. پزشکان از یک دستگاه کوچک الکتریکی را در بدن بیمار نصب میکنند که با ارسال پالسهای الکتریکی به مغز یا اعصاب میتواند تشنج را کنترل کند. اکنون، انواع مختلفی از دستگاه الکترونیکی وجود دارد که براساس نیاز بیمار در بدن آن فعال میشود؛ همچنین باید گفت انواع دستگاهها شامل تحریک عصب واگوس، تحریک مغزی عمیق و تحریک عصب تریژمینال میشوند، اما عوارض جانبی آن سردرد، سرگیجه، تهوع، عفونت، آسیب به صدا یا تغییرات رفتاری میشود.
- رژیم غذایی خاص: پزشکان اصولا تلاش میکنند با دستور رژیم غذایی خاص به بیماران جلوی پیشرفت این بیماری مغزی شایع را بگیرند. بهعنوان مثال، بیمار باید مصرف کربوهیدرات و پروتئین محدود شود، اما بهجای آن مقدار زیادی چربی مصرف کند؛ در حقیقت، این رژیم باعث میشود بدن جای گلوکز، از چربی بهعنوان منبع انرژی استفاده کند. همچنین، این کار باعث میشود تغییرات شیمیایی در مغز صورت بگیرد تا تشنجها کاهش یابد. انواع مختلفی از رژیمهای خاص برای بیماران وجود دارد که شامل کتوژنیک، مدیترانهای و مدیفاید آتکینز میشود. البته باید اشاره کرد چنین رژیمهایی میتواند باعث کمبود ویتامین، آسیبهای کلیوی، اتسئوپروز، یبوست و افزایش کلسترول شود.
جمعبندی
در انتها باید خاطرنشان شویم بیماری صرع یک اختلال مزمن در سیستم عصبی مرکزی مغز است که با تشنجهای مکرر و غیرطبیعی در مغز فعال میشود. این تشنجها بهمرور زمان میتواند باعث آسیب شدید مغزی، عفونت، تومور، سکته، کمبود ویتامین یا کلسیم شود. صرع قابل درمان نیست، اما میتوان با استفاده از داروهای ضد صرع، جراحی، تحریک عصبی یا رژیک غذایی خاص و مناسب آن را بهخوبی کنترل کرد. دکتر مریم سلیمانی میتواند راهنمای شما در مسیر درمان بیماری صرع باشد.
