آسیب تروماتیک مغزی یا TBI یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ و ناتوانی محسوب می‌شود. این آسیب می‌تواند ناشی از تکان شدید به مغز یا واردشدن جسمی به درون جمجمه باشد. در ادامه این مطلب از سایت دکتر مریم سلیمانی، شما را با هر آنچه که باید درباره این آسیب بدانید، مانند علائم، انواع، دلایل ایجاد، نحوه تشخیص و روش‌های درمان آن آشنا می‌کنیم.
آسیب های تروماتیک مغزی TBI چیست؟
آسیب تروماتیک مغزی که با نام آسیب مغزی اکتسابی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند روی عملکرد طبیعی مغز تأثیر بگذارد و بسیار خطرناک باشد. شما ممکن است به علت ضربه شدید به مغز یا سوراخ‌شدن جمجمه دچار این آسیب مغزی شوید. این آسیب می‌تواند شما را دچار علائم کوتاه‌مدت و بلندمدتی کند و تأثیر قابل توجهی روی زندگی روزمره شما بگذارد.
علائم آسیب تروماتیک مغزی در بزرگسالان
علائم آسیب مغزی اکتسابی در بزرگسالان را می‌توانیم به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی کنیم. اگر این علائم را به‌ویژه پس از واردشدن آسیب به مغز مشاهده می‌کنید، حتما به اورژانس مراجعه کنید.
- علائم فیزیکی: سردرد، تشنج، تاری دید، دوبینی، یکسان‌نبودن اندازه مردمک‌های چشم‌ها، گشادشدن مردمک چشم، خارج‌شدن مایعاتی شفاف از بینی و گوش، حالت تهوع، استفراغ، گفتار نامفهوم، ضعف در بازوها، پاها و صورت و ازدست‌دادن تعادل
- علائم شناختی یا رفتاری: ازدست‌دادن یا کاهش هوشیاری به مدت چند ثانیه تا چند ساعت، گیجی خفیف تا شدید، مشکل در به‌خاطرسپردن، تمرکزکردن و تصمیم‌گیری، تغییر در الگوهای خواب (برای مثال، مشکل در به‌خواب‌رفتن یا بیدارماندن)، درماندگی و تحریک‌پذیری
- علائم مرتبط با ادراک یا حواس: سبکی سر، سرگیجه، ازدست‌دادن تعادل یا هماهنگی، تاری دید، مشکلات شنوایی مانند زنگ‌زدن گوش، طعم بد در دهان، حساسیت به نور یا صدا، تغییرات یا نوسانات خلق، بی‌قراری، پرخاشگری، احساس اضطراب یا افسردگی، خستگی، خواب‌آلودگی و کاهش انرژی و انگیزه
توجه داشته باشید که مرکز تخصصی مغز و اعصاب برای رفع این قبیل مشکلات راهکارهای علمی ارائه میدهد.
علائم آسیب تروماتیک مغزی در کودکان
کودکان ممکن است نتوانند علائم ذکرشده در بخش قبلی را پس از ضربه به سر برای دیگران توصیف کنند. علائم زیر ممکن است در کودکانی که دچار آسیب تروماتیک مغزی شده‌اند، مشاهده شوند:
- تغییر در عادات غذایی
- گریه، تحریک‌پذیری یا بدخلقی مداوم: دیگران نمی‌توانند او را آرام کنند
- تغییر در توانایی توجه‌کردن
- کاهش علاقه به اسباب‌بازی یا فعالیت مورد علاقه
- اختلال خواب
- تشنج
- ناراحتی یا افسردگی
- ازدست‌دادن
- اختلال تعادل
- مهارت مانند نحوه دستشویی رفتن
- استفراغ
انواع آسیب های مغزی تروماتیک TBI
انواع TBI عبارت‌اند از:
آسیب تروماتیک مغزی نافذ یا باز
اگر چیزی مانند ترکش، گلوله یا چاقو بتواند جمجمه را سوراخ کند، وارد بافت مغز شود و به مغز آسیب برساند، گفته می‌شود فرد دچار این نوع آسیب شده است
آسیب غیرنافذ
اگر چیزی به سر برخورد کند و باعث شود که مغز درون جمجمه تکان بخورد، گفته می‌شود فرد دچار این نوع آسیب شده است. این نوع آسیب با نام‌های بسته یا بلانت نیز شناخته می‌شود. تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع، انفجار یا ورزش‌ها می‌توانند افراد را دچار این نوع آسیب کنند
شدت آسیب های تروماتیک مغزی TBI
برای تعیین شدت TBI حتما باید به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر تصور می‌کنید که آسیب مغزی شما خفیف است، ممکن است دچار عوارض خطرناک و بلندمدتی شوید. آسیب‌های تروماتیک مغزی را معمولا می‌توان در یکی از گروه‌های زیر قرار داد:
آسیب تروماتیک مغزی خفیف
ازدست‌دادن هوشیاری به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه ممکن است علامت نوع خفیف این آسیب باشد. برخی از افرادی که دچار آسیب خفیف شده‌اند، ممکن است هوشیاری خود را از دست ندهند و فقط گیج به نظر برسند. اگر نشانه‌ای از آسیب مغزی در نتایج آزمایش‌ها نباشد، پزشک عملکرد ذهنی فرد را برای تشخیص نوع خفیف این آسیب بررسی خواهد کرد.
آسیب تروماتیک مغزی متوسط
ازدست‌دادن هوشیاری به مدت چند ساعت و گیجی به مدت چند هفته از علائم نوع متوسط این آسیب محسوب می‌شوند. عوارض فیزیکی، شناختی و رفتاری نوع متوسط ممکن است ماه‌ها طول بکشند و دائمی شوند. برنامه‌های درمانی بسیاری برای درمان این عوارض ضروری است.
آسیب تروماتیک مغزی شدید
نوع شدید این آسیب ناشی از ضربات خردکننده یا سوراخ‌کننده جمجمه و مغز است. افرادی که دچار نوع شدید این آسیب می‌شوند، اغلب نمی‌توانند به زندگی پیش از آسیب خود بازگردند و حتی جان خود را از دست می‌دهند.
دلایل ایجاد آسیب تروماتیک مغزی
متداول‌ترین دلایل ایجاد این نوع آسیب عبارت‌اند از:
- به‌زمین‌خوردن: به‌زمین‌خوردن متداول‌ترین علت ایجاد آسیب مغزی اکتسابی به‌ویژه در کودکان زیر 14 سال و افراد بالای 65 سال محسوب می‌شود
- تصادفات رانندگی
- برخورد با اجسام در حال حرکت یا بدون حرکت
- خشونت خانگی
- حوادث صنعتی و مرتبط با کار
عوارض ناشی از آسیب تروماتیک مغزی
آسیب مغزی اکتسابی دارای عوارض بلندمدتی است که عبارت‌اند از:
- تشنج: افراد ممکن است در طول هفته اول پس از آسیب دچار تشنج شوند. اگر این آسیب باعث ایجاد آسیب‌های ساختاری در مغز شود، می‌تواند خطر ابتلا به صرع را افزایش دهد؛
- عفونت: اگر غشاهای اطراف مغز که با نام مننژ شناخته می‌شوند، سوراخ شوند، فرد ممکن است دچار مننژیت شود. این سوراخ به باکتری‌ها اجازه میدهد که وارد مغز شوند. اگر عفونت به سیستم عصبی سرایت کند، فرد ممکن است دچار عوارضی خطرناک شود؛
- آسیب عصبی: اگر قاعده جمجمه آسیب ببیند، اعصاب صورت ممکن است تحت‌تأثیر قرار بگیرند؛ در نتیجه، فرد ممکن است دچار فلج عضلات صورت، دوبینی، مشکلات مرتبط با حرکت چشم و ازدست‌دادن حس بویایی شود؛
- مشکلات شناختی: افرادی با درجه متوسط تا شدید TBI ممکن است دچار مشکلات شناختی مختلفی مانند مشکل در تمرکزکردن، پردازش اطلاعات، برقراری ارتباط به‌صورت کلامی و غیرکلامی، قضاوت‌کردن موقعیت‌ها، انجام چندین فعالیت به‌صورت هم‌زمان، به‌خاطرسپردن چیزها در کوتاه‌مدت، حل‌کردن مشکلات و سازمان‌دهی افکار و ایده‌ها شوند؛
- تغییر شخصیت: تغییر شخصیت ممکن است در طول بهبودی یا توان‌بخشی مشاهده شود. توانایی کنترل تکانه فرد ممکن است تغییر کند و منجر به رفتارهای نامناسب شود. تغییرات شخصیتی بیمار می‌تواند اعضای خانواده، دوستان و اطرافیان را با استرس و اضطراب روبه‌رو کند؛
- مشکلات مرتبط با حواس: فرد ممکن است با عوارضی مانند زنگ‌زدن گوش، مشکل در شناسایی اشیا و دوبینی روبه‌رو شود، بوهایی بد و طعم‌هایی تلخ را احساس کند و به علت هماهنگی ضعیف دست با چشم دست‌وپاچلفتی به نظر برسد؛
- کما: افرادی که برای مدتی طولانی در وضعیت کما قرار می‌گیرند، ممکن است از این حالت خارج شوند و به زندگی عادی خود بازگردند؛ ولی، برخی از افراد پس از خارج‌شدن از این حالت، ممکن است دچار مشکلات و ناتوانی‌های بلندمدت شوند یا حتی از این حالت خارج نشوند؛
- مشکلات عصبی بلندمدت: افرادی که دچار این نوع آسیب مغزی شده‌اند، ممکن است دچار عوارضی مانند افسردگی، آلزایمر، بیماری پارکینسون و دیگر بیماری‌های شناختی و عصبی نیز شوند.
تشخیص آسیب تروماتیک مغزی
اگر برای تشخیص آسیب تروماتیک مغزی خود به پزشک مراجعه کنید، او ابتدا علائم شما را بررسی می‌کند و سؤالاتی درباره علت ایجادکننده آسیب می‌پرسد. سپس ممکن است برخی از آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- ارزیابی عصبی
- آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی برای بررسی خونریزی و تورم در مغز
- آنژیوگرافی برای تشخیص مشکلات موجود در رگ‌های خونی
- نوار مغزی برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی مغز و کسب اطلاعاتی درباره تشنج‌های غیرصرعی فرد
- آزمایش خون
درمان آسیب تروماتیک مغزی در کلینیک مغز و اعصاب دکتر سلیمانی
اگر برای درمان آسیب مغزی اکتسابی خود به دنبال کلینیکی در این زمینه می‌گردید، ما کلینیک مغز و اعصاب دکتر سلیمانی را به شما توصیه می‌کنیم. اگر به این کلینیک مراجعه کنید، دکتر مریم سلیمانی ممکن است ترکیبی از روش‌های درمانی زیر را با توجه به شدت آسیب مغزی شما تجویز کند:
- داروهای مسکن ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه: پزشک این داروها را برای افرادی که دچار TBI خفیف شده‌اند، تجویز می‌کند
- عمل جراحی برای کاهش فشار درون جمجمه، برداشتن چیزهایی مانند قطعات چاقو یا ترکش از درون جمجمه و مغز، برداشتن لخته‌های خونی، ترمیم ساختارهای جمجمه و گذاشتن دستگاه‌هایی در درون مغز برای اندازه‌گیری فشار و اکسیژن
- داروهای ضدتشنج
- داروهایی برای جلوگیری از ترومبوآمبولی وریدی
- داروهای محرک برای افزایش هوشیاری
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضداضطراب
پس از بهبودی از عمل جراحی، پزشک ممکن است از شما بخواهد برنامه توان‌بخشی را شروع کنید. با توان‌بخشی می‌توانید توانایی خود را در انجام فعالیت‌های روزمره بهبود دهید و چالش‌هایی مانند برقراری ارتباط و مشکلات روانی را مدیریت کنید. برنامه توان‌بخشی ممکن است شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، اکسیژن‌درمانی و روان‌درمانی باشد.
جمع‌بندی
آسیب تروماتیک مغزی که می‌تواند ناشی از وارد شدن ضربه به سر یا وارد شدن جسم در جمجمه باشد، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و حتی منجر به مرگ شود. به خاطر داشته باشید که حتی آسیب‌های خفیف نیز می‌توانند زندگی شما را تغییر دهند و شما را با مشکلات کوتاه‌مدت یا بلندمدتی روبه‌رو کنند؛ بنابراین، نباید حتی کوچک‌ترین علائم را نادیده بگیرید.
اگر علائم ذکرشده در این مطلب را در خود مشاهده می‌کنید و تصور می‌کنید که دچار این نوع آسیب مغزی شده‌اید، حتما به پزشک معتبری مانند دکتر مریم سلیمانی مراجعه کنید. دکتر مریم سلیمانی می‌تواند به شما کمک کند از خود و مغز خود پس از آسیب مغزی محافظت کنید و هر چه زودتر به زندگی عادی خود بازگردید. همین امروز می‌توانید نوبتی برای ملاقات با متخصص مغز و اعصاب بگیرید و اولین قدم را برای بهبود سلامت مغز و افزایش کیفیت زندگی خود بردارید.
