اختلال وسواس فکری اجباری یا OCD، یک مشکل روانشناختی است که سبب ایجاد احساسات و افکار مکرر و ناخواسته میشود. در واقع، وسواسها، احساسات یا افکار ناخواستهای هستند که اجبارها، انگیزه تکرار آنها هستند. وسواسهای فکری اجباری، انواع مختلفی دارند که یک نمونه از آنها، وسواس مذهبی و دینی است. افراد مبتلا به این وسواس، در مورد معنویات خود به صورت مداوم دچار افکار منفی میشوند.
این افکار به قدری قوی هستند که میتوانند سبب اختلال در عملکرد روزانه افراد شوند. برای بسیاری از افراد، نادیدهگرفتن و سرکوب این افکار، کاری سخت و دشوار است. در این مقاله قصد داریم تا به توضیح کامل وسواسی دینی و مذهبی بپردازیم و روشهای درمان آن را بیان کنیم. با ما همراه شوید.
وسواس مذهبی و دینی چیست؟
وسواس دینی و مذهبی که معمولاً به آن احتیاط نیز گفته میشود، یک نوع از تظاهرات خاص وسواس است که سبب میشود فرد، نسبت به ترسهای مذهبی و معنوی خود، وسواس پیدا کند. این ترسها معمولاً شامل اجبارهای مرتبط با کارهایی است که فرد سعی دارد از وقوع آنها جلوگیری کند. به عنوان مثال فرد مبتلا به وسواس دینی و مذهبی، از رفتن به جهنم میترسد؛ بنابراین دائماً دعا میکند تا گناهانش پاک شوند، در صورتی که مذهب باید منبع آرامش باشد نه وسیلهای برای تشویش و اضطراب! افرادی که این وسواس را تجربه میکنند، اغلب دچار ترس و دردهای عاطفی غیر قابل تحملی که مرتبط با کاستیهای مذهبی آنها است، میشوند.
مانند دیگر اختلالات وسواسهای فکری و اجباری، علت وسواس دینی و مذهبی نیز ناشناخته است. طبق تحقیقات صورتگرفته، مشخص شده است که عدم تعادل پیامرسانهای شیمیایی در مغز میتواند به افزایش و رشد این وسواسها کمک کند. همچنین عوامل محیطی و ژنتیکی نیز در ایجاد این وسواسها تأثیرگذار هستند.
علائم وسواس مذهبی و دینی کداماند؟
کسانی که از وسواس مذهبی رنج میبرند، معمولاً معیارهای سختگیرانهای از کمالات مذهبی و اخلاقی دارند. این افراد، احساس میکنند که ممکن است به راحتی توسط آنچه که دیگران، سادهترین دستورالعملها و معیارهای دین میدانند، محکوم شوند. فرد مبتلا به OCD مذهبی، علاوه بر احساس گناه شدید، به دلیل افکار و رفتارهای ناپاک یا نامقدس، علائم افسردگی و اضطراب را نیز تجربه میکنند.
افراد مبتلا به OCD دینی و مذهبی، میل شدیدی به انجام رفتارهای اجبارگونه که میتواند منجر به بخشش شوند یا این که موقعیتهای مذهبی خوب را برگرداند، دارند. برخی از نمونههای این نوع وسواس شامل ترس از رفتن به جهنم، ترس از نداشتن ایمان کافی، ترس از ارتکاب رفتارهای گناهآلود یا غیراخلاقی و همچنین پاک و آلوده بودن از نظر معنوی است.
انواع وسواس مذهبی و دینی
وسواس دینی و مذهبی، انواع مختلفی چون وسواس توهین، نجاسات و… دارد. یکی از انواع وسواسهای دینی و مذهبی این است که فرد، مدام ترس این را دارد که ممکن است دچار رفتاری غیراخلاقی شود. به عنوان مثال ناگهان صحنه مربوط به روابط جنسی را در یک سریال یا فیلم ببیند و پیش خودش فکر کند که مرتکب گناه شده است. این نوع از وسواسها، معمولاً ریشه در عقایدی دارند که فرد از زمان کودکی با آنها بزرگ شده است. اگر فرد از این رفتارها آگاهی داشته باشد و به موقع به روانشناس مراجعه کند، به راحتی میتواند با آنها مقابله کند. در ادامه به توضیح برخی دیگر از انواع این نوع از وسواس میپردازیم.
وسواس مذهبی نجاسات
وسواس مذهبی نجاسات، یکی دیگر از انواع وسواسهای مذهبی و دینی است که فرد ممکن است به آن دچار شود. در این نوع وسواس، مثلاً فرد در زمان نمازخواندن، پیش خودش فکر میکنند که بدنش یا لباسش پاکیزه نیست، پس نمازش مورد قبول واقع نمیشود؛ در صورتی که فرد از قبل از نماز، خود را پاکیزه کرده است. در اثر تداوم چنین افکاری، فرد دچار اضطراب و استرس میشود که این امر عواقب ناگواری برایش به دنبال دارد.
همان طور که گفتیم، اختلال وسواس فکری و مذهبی، باعث بروز نگرانی و اضطرابهایی میشود که تاکنون هرگز در فرد رخ نداده است. این وسواس ممکن است فرد را به سوی انجام کارهای غیرمعقول سوق دهد و سبب اختلال در روابط و فعالیتهای روزمره او شود. از دیگر عوارضی که ممکن است به دلیل وسواسهای مذهبی ایجاد شوند، میتوان به مسائل بهداشتی، مشکل در انجام فعالیتهای اجتماعی، روابط بیسرانجام و آشفته، افسردگی، کیفیت پایین زندگی، اختلال مصرف مواد، اختلال غذاخوردن، افکار و رفتارهای خودکشی و… اشاره کرد.
وسواس مذهبی توهین
یکی از انواع وسواس مذهبی و دینی، وسواس مذهبی توهین است. در این عنوان، فرد در ذهن خود مدام به این موضوع فکر میکند که به مقدسات مثل ائمه و پیامبران توهین کرده است. به عنوان مثال فرد در مکانی مانند مسجد حضور دارد و به صورت ناخودآگاه، افکاری مانند توهین به مقدسات یا موارد بسیار دیگر، گریبانگیر ذهنش میشوند و به سختی میتواند آنها را کنترل کند.
همچنین بخوانید: درمان اختلال وسواس جنسی
چگونه میتوان از وسواس مذهبی و دینی جلوگیری کرد؟
برای مقابله با وسواس دینی و مذهبی، میتوانید لیستی از موقعیتها و محرکهایی که سبب ایجاد وسواسها و اجبارهای شما میشوند، تهیه کنید. این لیست باید بر اساس شدت اضطراب و ترسی باشد که در موقعیتهای مختلف آنها را تجربه کردهاید. سپس استراتژیهای ذهنی خود را که برای کاهش اضطراب استفاده میشوند، درجهبندی کنید. شاید پرهیز از موقعیتها و کارهایی که افکار وسواسی شما را بیشتر تحریک میکنند، هوشمندانه به نظر برسد، اما هر چه بیشتر از آنها دوری کنید، اضطرابتان بیشتر میشود.
روش های درمان وسواس مذهبی و دینی
پروسه درمان وسواس مذهبی و دینی، بسیار خوشایند است؛ اما نیاز است که فرد مبتلا به این وسواس، در ابتدا ترسهای خود را به چالش کشد. به طور کلی، درمان این وسواس، متمرکز بر کمک به فرد مبتلا برای مدیریت اضطراب، بدون کاهش کیفیت زندگی، است. برای درمان این وسواس، درمانگران نمیخواهند که فرد، ایمان خود را متوقف کند یا آن را در نظر نگیرد، بلکه اضطرابهای فرد را که مربوط به ترسهای مذهبی او است را درمان میکنند. برای درمان وسواس دینی، چندین درمان وجود دارد که میتوانند مؤثر واقع شوند که در ادامه به توضیح آنها میپردازیم.
درمان شناختی رفتاری
یکی از درمانهایی که به کنترل و درمان اضطراب ناشی از وسواس مذهبی و دینی کمک میکند، درمان شناختی رفتاری است. این روش، به افراد برای درک، شناسایی و منحرف کردن افکار منفی کمک میکند. اعتقاد بر این است که روش درمان شناختی رفتاری، در زمانی که فرد مشغول پرداختن به نگرانیهای عینی خود است، مفیدتر است. مانند زمانی که فرد نماز خود را اشتباه بخواند یا اینکه مطابق با الزامات دینی، لباس نپوشیده باشد.
مشاوره خانواده
وسواس دینی و مذهبی، علاوه بر محیط، روی افراد خانواده نیز تأثیر میگذارد؛ از این رو، مشاور خانواده میتواند در این زمینه مفید و مؤثر باشد. جلسات مشاوره را میتوان متناسب با سن افراد، برای کودکانی که تحت تأثیر وسواس دینی و مذهبی و دقت نظر خانواده خود قرار دارند، اجرا کرد. همچنین زوجدرمانی ممکن است برای کسانی که رابطه آنها تحت تأثیر این وسواس قرار گرفته است، توصیه شود.
بازسازی شناختی
یکی دیگر از درمانهایی که از آن برای درمان وسواس مذهبی و دینی استفاده میشود، بازسازی شناختی است. در این درمان، به افراد روشهایی آموزش داده میشود که بتوانند به طور مؤثر، رفتارهای ناخواسته یا افکار خود را به چالش بکشند. بازسازی شناختی در واقع بر آموزش روشهای سالم و اصولی برای شناسایی و رسیدگی به اجبارها و وسواسها، با حفظ ایمان، تمرکز دارد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر حداقل برای مدت ۶ ماه است که به وسواس دینی و مذهبی دچار شدهاید و این وسواس در زندگی روزمره و روابط اجتماعی شما، باعث ایجاد اختلال و وقفه شده است، باید هر چه زودتر برای حل آن به یک متخصص یا روانشناس مراجعه کنید. توجه داشته باشید که درمان وسواس مذهبی و دینی، یک کار تخصصی روانشناختی است که در حیطه تسلط روانشناسان و روانپزشکان قرار میگیرد؛ بنابراین به محض این که احساس کردید برای درمان این وسواس، به کمک نیاز دارید، بهتر است به جای خوددرمانی به سراغ متخصص آن بروید.
جمعبندی
وسواس دینی و مذهبی یک شاخه فرعی از OCD بوده که شامل رفتارهای اجباری و افکار وسواسی است. علائم وسواس، شامل رفتارها و ترسهای مذهبی است که میتوانند سبب ناراحتی شدید یا مختلشدن زندگی فرد شوند؛ بنابراین اگر خودتان به وسواس مذهبی و دینی مبتلا هستید یا اینکه فردی را میشناسید که علائم این وسواس را تجربه میکند، بهتر است که در اسرع وقت به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. صحبت با مشاور یا درمانگر متخصص در این زمینه، میتواند برای درمان رفتارهای اجباری و وسواسی مؤثر باشد.
