اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder) یک نوع اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و پایدار از دیدهشدن یا قضاوتشدن توسط دیگران در موقعیتهای اجتماعی همراه است. این اختلال که گاهی به نام هراس اجتماعی نیز از آن یاد میشود، شامل ترس غیرمنطقی از موقعیتهایی است که فرد ممکن است در آنها مورد ارزیابی منفی قرار گیرد یا دچار خجالت و شرمساری شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از موقعیتهای اجتماعی اجتناب میکنند یا با اضطراب شدید در آنها حضور پیدا میکنند.
بر اساس گزارش مؤسسهٔ ملی بهداشت روان آمریکا، ۱۲٫۱٪ از بزرگسالان در ایالات متحده در مقطعی از زندگی خود این اختلال را تجربه کردهاند. این اختلال در بین زنان بیشتر از مردان شایع است. بااینحال، فوبیای اجتماعی ترس از اجتماع قابلدرمان است و روشهای متعددی برای مدیریت و کاهش علائم آن وجود دارد. گفتوگو درمانی، درمان شناختی – رفتاری و دارودرمانی از جمله روشهای مؤثر در درمان این اختلال محسوب میشوند. در این مقاله بیشتر توضیح میدهیم که اختلال اضطراب اجتماعی چیست و چگونه تشخیص داده میشود؟ علائم، عوامل مؤثر و روشهای موثر درمان اضطراب اجتماعی را نیز مورد بررسی قرار دادهایم.
اختلال اضطراب اجتماعی چیست و چگونه بروز میکند؟
اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder) یک نوع اختلال اضطرابی است که با ترس شدید از دیدهشدن یا قضاوتشدن توسط دیگران در موقعیتهای اجتماعی همراه است. این ترسها معمولاً ناشی از نگرانی شدید دربارهٔ قضاوت منفی دیگران، خجالتکشیدن یا تجربهٔ شرمساری در موقعیتهای اجتماعی هستند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب از موقعیتهای اجتماعی اجتناب میکنند یا با اضطراب شدید در آنها حضور پیدا میکنند که این امر میتواند به انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. اضطراب اجتماعی خفیف، اگر بهبود نیابد، ممکن است بهمرورزمان تشدید شده و به اختلال تبدیل شود، زیرا فرد بهصورت مداوم از رفتن به اجتماع خودداری میکند و ترس او از حضور در جمع بیشتر میشود.
این اختلال به دو شکل خاص و عمومی بروز میکند. در اضطراب اجتماعی خاص (Specific Social Anxiety)، فرد فقط در یک حوزه خاص، مانند سخنرانی یا حرفزدن، وحشت دارد؛ اما در دیگر زمینهها مشکلی ندارد. در مقابل، اضطراب اجتماعی عمومی (General Social Anxiety) شامل اضطراب در تمامی یا اغلب موقعیتهای اجتماعی است. درمان نشدن این اختلال میتواند منجر به افت عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی فرد شود، زیرا محیطهای اجتماعی نقش مهمی در کار، تحصیل و روابط صمیمی ایفا میکنند.
در صورت بروز تشنج، برای مشاوره و درمان می توانید روی متخصص تشنج کلیک کنید.
علائم رایج اختلال اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی تأثیرات گستردهای بر جسم و روان افراد مبتلا دارد و همانطور که گفتیم به شکلهای مختلفی بروز میکند. این علائم معمولاً در موقعیتهای اجتماعی ظاهر میشوند و به سه دسته علائم جسمانی، عاطفی و رفتاری تقسیم میشوند:
علائم جسمانی
- سرخشدن: یکی از رایجترین علائم جسمی، سرخشدن صورت به دلیل افزایش جریان خون است
- تعریق: تعریق بیش از حد بهخصوص در دستها، پیشانی و زیر بغل
- لرزیدن: لرزش دستها یا بدن به دلیل اضطراب و تنش
- حالت تهوع: احساس ناخوشایندی در معده که ممکن است به تهوع منجر شود
- افزایش ضربان قلب: تپش قلب سریع و نامنظم که به دلیل اضطراب شدید رخ میدهد
- خالیشدن ذهن: احساس اینکه ذهن به طور ناگهانی خالی شده و توانایی تمرکز و تفکر کاهشیافته است
علائم عاطفی و روانی
- احساس وحشت یا حملات هراسی: تجربه حملات هراسی که شامل احساسات شدید ترس و وحشت است
- ترس و خجالت از تجربهٔ اضطراب: نگرانی مداوم از بروز علائم اضطراب در حضور دیگران و خجالتکشیدن از این موضوع از موارد تشخیص اضطراب اجتماعی است
- ترس شدید از قضاوت دیگران: نگرانی بیش از حد از اینکه دیگران او را منفی ارزیابی کنند یا مورد تمسخر قرار دهند
- احساس ترس یا وحشت در موقعیتهای اجتماعی: اضطراب شدید در موقعیتهایی که نیاز به صحبتکردن با دیگران، بهویژه افراد غریبه، دارند
علائم رفتاری
- توجه بیش از حد به جزئیات رفتاری و پوشش خود: نگرانی مداوم درباره نحوهٔ رفتار و ظاهر خود در مقابل دیگران و تجربه احساس خجالت یا ناجور بودن
- مشکل در صحبتکردن در حضور دیگران: احساس اضطراب و تنگی نفس هنگام صحبتکردن در جمع
- اجتناب از موقعیتهای اجتماعی: پرهیز از شرکت در موقعیتهای اجتماعی که ممکن است باعث اضطراب شوند، مانند جلسات کاری یا مهمانیها
- حالت صاف و خشک بدن و صدای ملایم: هنگام تعاملات اجتماعی، فرد ممکن است حالت بدن صاف و خشک و صدای ملایم داشته باشد
- مشکل در برقراری یا حفظ تماس چشمی: ناتوانی در برقراری یا حفظ تماس چشمی با دیگران به دلیل اضطراب
- حساسیت به انتقاد: واکنش شدید به انتقادها و عزتنفس پایین که منجر به گفتوگوی منفی با خود میشود
همچنین بخوانید: اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین چیست؟
روشهای موثر درمان اضطراب اجتماعی
روشهای مقابله با اضطراب اجتماعی شامل روشهای رواندرمانی و دارویی هستند که به طور گسترده برای کاهش علائم این اختلال و بهبود کیفیت زندگی افراد مورداستفاده قرار میگیرند.
رواندرمانی اضطراب اجتماعی
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری یکی از روشهای اصلی در درمان اضطراب اجتماعی است که به دو بخش شناختی و رفتاری تقسیم میشود. در بخش شناختی، فرد با کمک تخصصهای بهداشت روان میآموزد که افکار و باورهای منفی درباره موقعیتهای اجتماعی را چگونه تغییر دهد. در بخش رفتاری، فرد میآموزد که چگونه برای مثال از تکنیکهای مواجهه، مهارتهای ارتباطی بهتر و راهکارهای مقابلهای استفاده کند تا اضطرابش را کاهش دهد.
درمان بینفردی
این نوع درمان به فرد کمک میکند تا ارتباط عمیقتری با مشاور یا درمانگر خود داشته باشد که میتواند به افزایش اعتمادبهنفس و بهبود روابط اجتماعی او کمک کند.
درمان روان پویایی
این نوع رواندرمانی اضطراب اجتماعی بیشتر بر پردازش احساسات نهفته و تجربیات نامطلوب فرد تمرکز دارد و به وی کمک میکند که مسائل عمیقتر روانی خود را درک کند و با آنها کار کند.
خانوادهدرمانی
این نوع درمان به افراد و خانوادههای آنها کمک میکند تا بهترین راهکارهای مقابله را با اضطراب اجتماعی کشف کنند و بهبود ارتباطات خود با یکدیگر را تسهیل کنند.
درمانهای دارویی
درمانهای دارویی نیز به طور معمول بهصورت ترکیبی با درمانهای رواندرمانی استفاده میشوند و شامل دو دستهٔ اصلی داروهای ضدافسردگی و داروهای ضداضطراب هستند.
داروهای ضدافسردگی
این داروها معمولاً از گروه مهارکنندههای بازجذب سروتونین است که در بهبود علائم اضطراب اجتماعی مفید هستند. این داروها ممکن است تا چند هفته طول بکشند تا اثرات خود را نشان دهند.
داروهای ضداضطراب
این داروها عمدتاً برای کاهش علائم اضطراب به کار میروند و به دلیل مخاطرات وابستگی آنها در درازمدت بیشتر بهعنوان درمان موقت استفاده میشوند.
باتوجهبه اینکه هر فرد ممکن است به روشهای مختلف به طور متفاوت واکنش نشان دهد، مشاوره با یک متخصص بهداشت روان و پزشک متخصص ضروری است تا روش درمانی مناسب برای هر فرد تعیین شود.
همچنین برای درمان انواع اختلالات با روش تحریک مغناطیسی مغز یا rTMS روی مرکز rTMS آن کلیک کنید.
نقش داروها در درمان اختلال اضطراب اجتماعی
در برخی موارد، استفاده از داروها نیز بهعنوان یک روش مکمل درمانی توصیه میشود. داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی میتوانند به کاهش علائم اضطراب و بهبود وضعیت روانی فرد کمک کنند. معمولاً پزشکان ابتدا از داروهای مهارکنندههای بازجذب سروتونین (SSRIs) یا مهارکنندههای بازجذب سروتونین – نوراپینفرین (SNRIs) استفاده میکنند. مهم است که مصرف داروها تحتنظر پزشک باشد و هرگز بهصورت خودسرانه قطع یا تغییر داده نشود.
راهکارهای مقابله با اضطراب اجتماعی در موقعیتهای روزمره
مقابله با اضطراب اجتماعی نیازمند تمرین و ممارست است. افراد میتوانند با شناسایی و تغییر افکار منفی، تمرین مهارتهای اجتماعی و تدریجاً مواجهه با موقعیتهای اجتماعی، به کاهش اضطراب خود کمک کنند. استفاده از تکنیکهای تنفسی و مدیتیشن نیز میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند. همچنین، حمایت اجتماعی از طرف دوستان و خانواده نیز نقش مهمی در مدیریت این اختلال دارد.
تأثیر اختلال اضطراب اجتماعی بر روابط اجتماعی و کاری
فوبیای اجتماعی ترس از اجتماع میتواند تأثیرات جدی بر روابط اجتماعی و کاری فرد داشته باشد. افراد مبتلا ممکن است از شرکت در فعالیتهای گروهی، ارتباط با همکاران یا شرکت در جلسات کاری خودداری کنند. این اجتناب میتواند منجر به انزوای اجتماعی، کاهش فرصتهای شغلی و حتی افت عملکرد شغلی شود؛ بنابراین، درمان بهموقع و مؤثر این اختلال اهمیت بسیاری دارد.
چگونه با اضطراب اجتماعی زندگی کنیم؟
زندگی با این اختلال چالشهای خود را دارد، اما با استفاده از روشهای درمانی مناسب و حمایت اطرافیان، میتوان بهبود یافت. اولین قدم، پذیرش اختلال و مراجعه به متخصص روانشناسی یا روانپزشکی است. سپس با اجرای برنامههای درمانی مانند CBT و مصرف داروها تحتنظر پزشک، میتوان علائم را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. همچنین، استفاده از تکنیکهای مدیتیشن، یوگا و تمرینات ورزشی منظم نیز میتواند به بهبود وضعیت روانی کمک کند.
همچنین بخوانید: اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟
رواندرمانی و مشاوره برای افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی
رواندرمانی و مشاوره نقش حیاتی در درمان اختلال اضطراب اجتماعی دارند. جلسات مشاوره با روانشناس یا مشاور میتواند به فرد کمک کند تا علل و عوامل مؤثر بر اضطراب اجتماعی را شناسایی کند و با استفاده از تکنیکهای رواندرمانی، به تغییر الگوهای رفتاری و فکری منفی بپردازد. همچنین، گروههای حمایتی و جلسات درمان گروهی نیز میتواند فرصتی مناسب برای تبادل تجربیات و کسب حمایت اجتماعی باشد.
جمعبندی
اختلال اضطراب اجتماعی یک اختلال جدی است که متاسفانه زندگی فرد را بهشدت تحتتأثیر قرار میدهد. بااینحال، روشهای مختلفی برای درمان و مدیریت این اختلال وجود دارد. از جمله این روشها میتوان به درمان شناختی – رفتاری، مصرف داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی، و استفاده از تکنیکهای مدیتیشن و تمرینات تنفسی اشاره کرد. همچنین، حمایت اجتماعی و مراجعه به روانشناس یا مشاور میتواند در بهبود وضعیت روانی فرد مؤثر باشد. با استفاده از این روشها، افراد مبتلا به این اختلال میتوانند بهبود پیدا کرده و زندگی بهتری را تجربه کنند.
