کلاستروفوبیا به معنای ترس از محیط بسته ، فضاهای تنگ و شلوغ است. فردی که به این حالت دچار است، در چنین مکانهایی دچار ترس و اضطراب شدید میشود؛ در نتیجه، ممکن است از موقعیتهایی که این ترس را تحریک میکنند، دوری کند که این امر میتواند تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی او داشته باشد. در این مقاله از سایت دکتر مریم سلیمانی، به بررسی علائم، عوامل محرک و روشهای درمانی ترس کلاستروفوبیا میپردازیم تا به شما کمک کنیم با این ترس از فضاهای بسته مقابله کنید.
نشانه ها و علائم کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته)
افراد مبتلا به ترس کلاستروفوبیا در اغلب موارد متوجه میشوند که واکنش آنها به این مکانها غیرمنطقی است؛ اما متاسافنه توانایی کنترل علائم خود را ندارند. آنها معمولا به دنبال درهایی برای خروج میگردند یا سعی میکنند همواره در نزدیکی آنها بایستند یا قرار بگیرند. همچنین ممکن است از حضور در مکانهای محرک تنگناهراسی مانند خودرو، هواپیما، آسانسور و دستشویی عمومی دوری کنند. با گذشت زمان، این اجتناب همراه با علائم جسمی و احساسی میتواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی روزمره داشته باشد. در ادامه این بخش شایعترین نشانهها و علائم ترس از محیط بسته را معرفی میکنیم:
- افراد مبتلا معمولا در تنفس مشکل دارند
- آنها در بدن خود احساس لرزش میکنند
- تعریق زیاد از دیگر نشانههای شایع تنگناهراسی است
- ضربان قلب این افراد افزایش پیدا میکند
- معمولا دچار خشکی دهان میشوند
- درد در ناحیه قفسه سینه اغلب آنها را آزار میدهد
- اضطراب و ترس شدید را تجربه میکنند
- اغلب دچار ترس از از دست دادن کنترل هستند
- احساس نیاز مبرم به ترک فوری محل آنها را مستاصل میکند
علت ابتلا به کلاستروفوبیا (ترس از محیط بسته)
متاسفانه ابتدا به ترس از فضاهای بسته اختلالی رایج است، اما پزشکان و محققان هنوز بهطوردقیق موفق به کشف و شناسایی علت اصلی ابتلا به آن نشدهاند. اما اکثر آنها بر این باور اجماع دارند که برخی از عوامل که ما در ادامه آنها را بررسی کردهایم، خطر ابتلا به این اختلال و ترس را تشدید میکند:
- ژنتیک: طبق تحیقیقاتی که انجام شده است، پزشکان مدعی هستند که ممکن است این بیماری علتی ژنتیکی داشته باشد. مطالعهای در سال 2013 نشان داد که جهشی در ژن GPM6A در افراد مبتلا به این بیماری بیشتر مشاهده میشود
- مشاهده تنگناهراسی والدین در دوران کودکی: برخی از کودکان واکنشهای اضطرابی والدین خود به فضاهای تنگ و بسته را مشاهده میکنند و این مسئله خطر آنکه این ترس را در سالهای بعدی زندگی خود تجربه کنند، افزایش میدهد
- تجربه اتفاقی نامناسب و آسیبزا در کودکی: متاسفانه طی تحقیقاتی که انجام شده است، اغلب بزرگسالانی که از فضاهای بسته میترسند، در کودکی در مکانی حبس شدهاند یاحوادثی را در کودکی خود تجربه کردهاند مانند قلدری و زورگویی توسط دیگران
- مواجهه با اتفاقی که پس از کودکی (بزرگسالی) باعث تحریک اختلال ترس میشود: برخی از افراد نیز در بزرگسالی ممکن است در آسانسور گیر کنند یا در هواپیما با چاله هوایی مواجه شوند و تکانهای شدید را تجربه کنند که خود باعث بروز ترس از فضای بسته میشود
با بررسی این عوامل میتوان متوجه شد که ترکیبی از تجربیات شخصی و عوامل ژنتیکی از عوامل ابتلا به منجر به کلاستروفوبیا و تحریک این بیماری هستند.
همچنین بخوانید: حمله پانیک چیست؟
مکان هایی که باعث ایجاد کلاستروفوبیا میشوند
برخی مکانها بهدلیل محدودیت فضایی که دارند و احتمال دشواری در خروج سریع، متاسفانه احتمالا باعث بروز ترس و اضطراب شدید در افراد مبتلا به ترس کلاستروفوبیا میشوند. این مکانها عبارتاند از:
- اتاقهای بدون پنجره یا با پنجرههای ثابت
- مکانهای بزرگ اما شلوغ مانند مراکز خرید یا کنسرتها
- انبارهای زیرزمینی
- تونل
- آسانسور
- قطار
- خودروهای کوچک
- دستگاههای امآرآی
- هواپیما
- اتاقهای پرو لباس
- دربهای گردان
عوامل محرک کلاستروفوبیا
همانطور که تا به این بخش از مقاله توضیح دادیم، عوامل محرک کلاستروفوبیا شامل محیطها و شرایطی هستند که ترس و اضطراب شدیدی را در افراد مبتلا به این اختلال ایجاد میکنند. این عوامل ممکن است به دلایل مختلفی از جمله محدودیت فضایی، عدم دسترسی به خروجیها، یا تراکم جمعیت باعث تحریک ترس شوند.
بنابراین میتوان گفت که اگر فرد در هر موقعیتی قرارگیرد که احساس کند، محبوس شده است یا امکان حرکتکردن در آن محیط سخت شده است، احتمالا اختلالش تحریک میشود؛ ضمن ایکه اگر فردی لباسهای تنگ بپوشد یا حتی تصور کند که در محیطهای بسته و تنگ قرار گرفته است هم، احتمال آنکه علائم و نشانههای این بیماری بروز پیدا کند و تحریک شود، بسیار زیاد است. بهطور کلی قرارگرفتن در موقعیتهای زیر از محرکهای اختلال تنگناهراسی است:
- فضاهای بسته و تنگ
- وسایل حمل و نقل
- مکانهای شلوغ
- فضاهای پزشکی
- فضاهای زیرزمینی
- دربهای گردان و اتاقهای پرو لباس
- اتاقهای با پنجرههای ثابت
شناخت این عوامل محرک میتواند به افراد مبتلا به ترس کلاستروفوبیا کمک کند تا با برنامهریزی و استراتژیهای مناسب، از مواجهه با این مکانها اجتناب کرده یا در صورت لزوم، بهتر با آنها مقابله کنند.
انواع کلاستروفوبیا
ترس از محیط بسته، در افراد مختلف به شکلهای متفاوتی بروز میکند و شدت آن نیز احتمالا متفاوت است. اگرچه دستهبندی رسمی برای انواع کلاستروفوبیا وجود ندارد، اما میتوان آن را بر اساس موقعیتها و شدت علائم به چند دسته تقسیم کرد. در ادامه به بررسی انواع مختلف کلاستروفوبیا و توضیح هر کدام میپردازیم:
کلاستروفوبیای موقعیتی
این نوع کلاستروفوبیا زمانی بروز میکند که فرد در موقعیتهای خاصی قرار میگیرد که به او احساس تنگی و محدودیت میدهد. برخی از این موقعیتها شامل آسانسورها، تونلها، قطارها، هواپیماها، اتاقهای بدون پنجره، و خودروهای کوچک است. افراد مبتلا به این نوع کلاستروفوبیا ممکن است در این مکانها احساس اضطراب و ترس شدید داشته باشند و سعی کنند از قرار گرفتن در این موقعیتها اجتناب کنند.
بیشتر بخوانید: زوال عقل چیست؟
کلاستروفوبیای اجتماعی
این نوع کلاستروفوبیا مرتبط با مکانهای شلوغ و پرجمعیت است. فرد ممکن است از حضور در جمعیتهای بزرگ مانند کنسرتها، مراکز خرید و رویدادهای اجتماعی بزرگ احساس ناراحتی کند. این ترس میتواند ناشی از احساس فشردگی و محدودیت حرکت در این مکانها باشد.
کلاستروفوبیای محیطی
این نوع کلاستروفوبیا نیز به فضاهای بسته و تنگی که در محیطهای خاص وجود دارند، مرتبط است. به عنوان مثال، دستگاههای امآرآی، انبارهای زیرزمینی، پارکینگهای زیرزمینی و اتاقهای پرو لباس را میتوان نام برد. این فضاها به دلیل عدم دسترسی به خروجیهای آسان و نور طبیعی، میتوانند ترس و اضطراب شدیدی را ایجاد کنند.
کلاستروفوبیای مربوط به درمانهای پزشکی
برخی افراد ممکن است ترس شدیدی از قرارگرفتن در دستگاههای پزشکی مانند امآرآی، سیتی اسکن یا حتی دندانپزشکی داشته باشند. این ترس ممکن است بهدلیل مدتزمان طولانی که فرد باید در این دستگاهها بماند یا محدودیت حرکتی در این فضاها باشد.
کلاستروفوبیای عمومی
در این نوع، فرد ممکن است از تمامی فضاهای بسته و تنگ ترس داشته باشد. این ترس میتواند شدیدتر و فراگیرتر باشد و باعث شود فرد از بسیاری از فعالیتهای روزمره و موقعیتهای مختلف اجتناب کند.
درمان کلاستروفوبیا
طبق مطالعاتی که انجام شده است، میتوان گفت که هر نوع کلاستروفوبیا ممکن است شدتهای مختلفی داشته باشد و برخی افراد ترکیبی از این انواع را تجربه کنند. شناخت نوع کلاستروفوبیا در تعیین روشهای درمانی مناسب کمککننده است. درمانها ممکن است شامل روشهای رفتاری-شناختی، تکنیکهای تنفس و آرامسازی، مواجهه تدریجی با ترس و در مواردی دارودرمانی باشد. در ادامه بیشتر در مورد درمان این بیماری صحبت کردهایم:
درمان از طریق مواجهه
درمان از طریق مواجهه، یک روش مؤثر در درمان فوبیاها از جمله کلاستروفوبیاست. در این روش، به فرد آموزش مواجهه تدریجی با محیطها و شرایطی که ترس و اضطراب را در او ایجاد میکنند، داده میشود. این مواجهه تدریجی با محیطهای بسته همراه با حمایت و راهنمایی پزشکان انجام میشود. هدف اصلی این روش، آموزش به فرد برای مقابله با ترس و اضطراب است و ممکن است به وی کمک کند تا الگوهای تفکر و واکنشهای جدیدی را در برابر محیطهای بسته بیاموزد.
اگر نیاز به انجام سونوگرافی دالپر دارید به مرکز سونوگرافی داپلر دکتر مریم سلیمانی مراجعه کنید.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری را میتوان یکی از روشهای مؤثر دیگر برای درمان کلاستروفوبیا و سایر اختلالات اضطرابی درنظر گرفت. در این روش، به فرد مبتلا آموزش داده میشود تا واکنشها و تغییر افکار خود را در مواقع خاص که باعث تحریک ترس میشود، بشناسد و به این ترتیب قدمی بزرگ در بهبود این شاخصههای ایجادکننده ترس و محرک بیماری، بردارد. طبق مطالعات انجام شده، بیمارانی که در جلسات کوتاهمدت CBT شرکت کردهاند، میتوانند در بهبود علائم کلاستروفوبیا موثرتر عمل کنند.
درمان رفتاری هیجانی منطقی (REBT)
نیز یک روش درمانی عملگرا برای کلاستروفوبیا است که به فرد آموزش میدهد که در مواجهه با محیطهای ترسناک، به افکار و واکنشهای منطقی و سالم متمرکز شود.
واقعیت مجازی (VR)
از جمله روشهای پیشرفته در درمان کلاستروفوبیا، استفاده از واقعیت مجازی (VR) است که فرد بیمار با استفاده از سیستمهای واقعیت مجازی، مواجهه تدریجی با موقعیتهای بسته و تنگ را تجربه میکند. این روش ایمن و کنترل شده است و کمک میکند تا بیمار مهارتهای مقابله با ترس را بهتر درک کرده و بیاموزد.
آرامش و تجسم
در کنار روشهایی که تاکنون معرفی شد، برخی از روشهای آرامشبخش و تجسمی مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن و آگاهی ذهن کمک میکنند تا فرد بیمار بتواند نشانههای ترس از فضای تنگ را کاهش دهد.
دارو درمانی
در مواردی که شدت کلاستروفوبیا بسیار بالا بود و روشهای ذکرشده کمکی به بهبودی بیمار نمیکرد، احتمال دارد که پزشک داروهایی از جمله مهارکنندههای اضطرابی مانند بنزودیازپینها یا مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) را نیز تجویز کند. همچنین، هماهنگی با پزشک در مورد مصرف داروها و هماهنگی با روشهای دیگر درمانی، بسیار مهم است.
عوامل احتمالی ژنتیکی و فیزیکی تأثیرگذار بر کلاستروفوبیا
همانطور که در طول این مقاله توضیح دادیم، هرچند که عوامل دقیقی که موجب بروز کلاستروفوبیا میشوند هنوز کاملاً مشخص نیستند، اما برخی عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی احتمالاً در افزایش خطر ابتلا به این اختلال نقش دارند. در نتیجه، شناخت این عوامل میتواند در پیشگیری و کنترل کلاستروفوبیا مؤثر باشد.
- عوامل ژنتیکی: برخی تحقیقات نشان دادهاند که کلاستروفوبیا ممکن است به عنوان یک ویژگی ژنتیکی به ارث برده شود. به عنوان مثال، یک تحقیق در سال ۲۰۱۳ نشان داد که جهش در ژن GPM6A ممکن است با افزایش خطر ابتلا به کلاستروفوبیا مرتبط باشد. در نتیجه، اگر فردی در خانواده با این اختلال وجود داشته باشد، افراد دیگر در خانواده نیز ممکن است به ارث ببرند و خطر ابتلا به کلاستروفوبیا در آنها افزایش یابد
- عوامل فیزیولوژیکی: برخی تغییرات در ساختار مغز و عملکرد نورونها نیز میتوانند با بروز کلاستروفوبیا مرتبط باشند. بهعنوان مثال، تحقیقات نشان دادهاند که برخی از مناطق مغزی که مرتبط با پردازش ترس و اضطراب هستند، در افراد مبتلا به کلاستروفوبیا فعالیت بیشتری دارند. علاوهبراین، تغییرات در سطح مواد شیمیایی مغزی مانند سروتونین و نوراپینفرین نیز ممکن است نقشی در بروز این اختلال داشته باشند
پیشگیری از ابتلا به کلاستروفوبیا
علم پزشکی مدعی است تا زمانیکه علت اصلی بروز بیماری مشخص نباشد، نمیتوان درمان قطعی برای آن اعلام کرد یا از ابتلا به آن پیشگیری کرد؛ بااینحال باتوجه به تحقیقاتی که انجام شده است، برای پیشگیری از ابتلا به کلاستروفوبیا، میتوانید از راهکارهایی مانند موارد زیر کمک بگیرید:
- مدیریت استرس و اضطراب: توانایی مدیریت استرس و اضطراب میتواند به کاهش احتمال بروز کلاستروفوبیا کمک کند. تمرینهای تنفسی، مدیتیشن و یوگا به شما کمک میکنند تا استرس را کنترل کرده و اضطراب را کاهش دهید
- آگاهی از علائم: آگاهی از علائم کلاستروفوبیا و شناختن عواملی که باعث تحریک آن میشوند تاثیر قابلتوجهی در جلوگیری از بروز این اختلال دارند
- مواجهه مداوم با مکانهای بسته: مواجهه مداوم با مکانهای بسته و تمرین مرتب در این محیطها نیز ممکن است کمک کند تا از ترس و اضطراب کلاستروفوبیا پیشگیری و از بروز آن جلوگیری کنید
هر چند که این راهکارها میتوانند در پیشگیری از کلاستروفوبیا مفید باشند، اما همچنان توصیه میکنیم که در صورت وجود علائم شدید اضطراب یا ترس، به یک متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک مانند دکتر مریم سلیمانی مراجعه کنید تا ایشان پس از بررسی وضعیت شما درمانهای مناسب را ارائه دهند.
در مواجهه با کلاستروفوبیا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
فردی که دچار ترس کلاستروفوبیا است، برای تشخیص و درمان این بیماری باید حتما به متخصص اعصاب و روان مراجعه کند. دکتر متخصص با بررسی نشانهها و علائم بیماری در فرد مبتلا و همچنین تشخیص درست آن، ترفندها و روشهای درمانی مناسب با وضعیت بیماری و شدت آن بهکار میبرد و در طول درمان به بیمار آموزش میدهد که چگونه بتواند بر ترسهای خود بهخوبی پیروز شود و آنها را کنترل کند.
دکتر مریم سلیمانی یکی از بهترین متخصصان اعصاب و روان است که میتواند شما را در مسیر بهبود بیماری ترس از فضای بسته راهنمایی و کمک کند.
جمعبندی
در این مقاله از سایت دکتر مریم سلیمانی ابتدا توضیح دادیم که ترس از کلاستروفوبیا چیست و از انواع آن و همچنین روشهای درمانی بیماری صحبت کردیم. بررسی کردیم که چه عواملی محرک و ایجادکننده ترس از محیط بسته است و هنگام ابتلا با آن کدام دکتر و با چه تخصصی میتواند ما را در مسیر بهبود بیماری، کمک کند.
از اینکه تا انتهای این مقاله همراه ما بودید، صمیمانه سپاسگزاریم.
