اختلال شخصیت اسکیزوتایپال یا STPD مخفف عبارت Schizotypal personality disorder اختلالی روانی است که افراد مبتلا به آن به دلیل داشتن رفتارهای غیرعادی در برقراری و حفظ روابط اجتماعی با مشکل مواجه میشوند. تفسیر اشتباه رفتارها و انگیزههای دیگران و بیاعتمادی به آنها از ویژگیهای دیگر افراد مبتلا به این اختلال شخصیتی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره علائم، علل بروز و روشهای درمان اختلال اسکیزوتایپال و تفاوت آن با اختلال اسکیزوفرنی تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
اسکیزوتایپال چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، اختلالی است که در مردان بیشتر از زنان مشاهده میشود و افراد مبتلا محیط اطراف خود را بر اساس تفکرات انحرافی مانند توهمات بیمارگونه و خرافات میشناسند و اصلا به واقعیت توجهی ندارند. رنجبردن از علائم افسردگی تمایل این افراد را به مصرف مواد مخدر افزایش میدهد.
آنها ممکن است فکر کنند که قدرت جادویی دارند و میتوانند دیگران را به کنترل خود درآورند؛ حتی برخی از این بیماران فکر میکنند با قراردادن یک شئ در مکانی خاص، از اتفاقات بد جلوگیری میکنند. علائم این بیماری معمولا بعد از تشخیص در اوایل بزرگسالی تا آخر عمر در افراد مبتلا باقی میماند؛ البته با مراجعه به روانپزشک و کمکگرفتن از روشهای درمانی میتوان این علائم را کنترل و مدیریت کرد.
چه کسانی در معرض ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال هستند؟
نهتنها اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال، بلکه شروع بیشتر اختلالات شخصیتی افراد از سنین نوجوانی آنها آغاز میشود. نوجوانی دوران رشد و شکلگیری شخصیت و به بلوغ رسیدن دختران و پسران است؛ بنابراین نوجوانان بیشتر از سایر افراد جامعه در معرض ابتلا به اختلال STPD یا شخصیت اسکیزوتایپی هستند. پسران نوجوان بیشتر از دختران به این اختلال نادر مبتلا میشوند.
بر اساس آمارهای بهدستآمده تنها ۳ درصد از افراد جامعه به این اختلال مبتلا هستند و از علائم آن رنج میبرند. این اختلال در زنان بهاندازه مردان شایع نیست. با اشخاصی که مبتلا به این اختلال روانی هستند، مهربان باشید و به آنها پیشنهاد دهید که هر چه زودتر برای درمان خود اقدام کنند. به آنها اطمینان دهید که لایق عشق و دوستی و رفتارهای توانمندساز هستند و هر زمان مسئولیتهای خود را به خوبی انجام دادند، آنها را تشویق کنید.
همچنین بخوانید: اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
علائم اسکیزوتایپال
از رایجترین و مهمترین علائم اختلال شخصیت اسکیزوتایپال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تنها بودن و عدم اعتماد به افراد حتی دوستان برای ایجاد رابطه صمیمی
- داشتن ظاهر ژولیده و نامرتب
- پوشیدن لباسهای عجیبوغریب، کثیف یا ناموزون
- صحبتکردن طبق الگوهای غیرعادی و مبهم
- ایجاد سروصدای عجیب در حین صحبتکردن
- عملکرد نامناسب در مدرسه
- ناهماهنگی اجتماعی نسبت به همسالان
- داشتن افکار غیرعادی و توهم
- اعتقاد داشتن به چیزهای خاص مانند تلهپاتی ذهنی، خرافات و پدیدههای ماورایی
- داشتن شک دائمی و پارانوئید بودن نسبت به وفاداری دیگران
- تفسیر نادرست وقایع
- تجربه دورههای روانپریشی گذرا و اضطراب اجتماعی شدید در موقعیتهای استرسزا
- نداشتن انگیزه
- کمکاری و عملکرد نامناسب در محیطهای کاری و آموزش
- عدم آگاهی فرد بیمار درباره تأثیر افکار و رفتار بر دیگران
- استفاده غیرمعمول از عبارات
- بهکاربردن عبارات بیش از حد انتزاعی یا عینی در خلال صحبتهای خود
- تمایل زیاد به انزوا و گوشهگیری
- نداشتن توانایی در برقراری ارتباط چشمی
- وسواس و تمایل زیاد به جزئیات
- تصورات و خیالپردازیهای غیرواقعی
- حساسیت شدید به انتقاد
علل اصلی بروز اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
هنوز هیچ دلیل دقیق و شناختهشدهای برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال وجود ندارد؛ اما با توجه به اینکه تعداد زیادی از نشانههای این اختلال با علائم ناهنجاریهای مغزی در افراد مبتلا با اسکیزوفرنی شباهت دارند، اصلیترین عامل بروز آن را میتوان به وراثت و عوامل بیولوژیکی نسبت داد.
در واقع احتمال بروز این نوع اختلال در افرادی که بستگان درجه یک آنها از اختلالات روانپریشی یا بیماری روانی اسکیزوفرنی رنج میبرند، بیشتر از سایر افراد است؛ البته علاوهبر وراثت تأثیر عوامل محیطی را نیز نمیتوان در بروز این اختلال نادیده گرفت.
از مهمترین عوامل محیطی تأثیرگذار در بروز اختلال اسکیزوتایپال میتوان به مواردی مانند قرارگرفتن در معرض سوءاستفادههای جنسی، واردشدن ضربههای عاطفی عمیق به فرد، داشتن استرس مزمن، نادیدهگرفتهشدن در خانواده و اجتماع و طلاق عاطفی والدین اشاره کرد.
درمان اسکیزوتایپال
مهمترین دلیلی که باعث میشود افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال برای درمان به پزشک مراجعه کنند، افسردگی و اضطراب ناشی از این اختلال است. روانپزشکان برای درمان اختلال اسکیزوتایپال از دو روش مختلف شامل تجویز داروهای ضد روانپریشی و رواندرمانی استفاده میکنند. در ادامه راجعبه هر یک از این روشها توضیح دادهایم:
داروهای ضد روان پریشی برای این اختلال
هنوز دارویی وجود ندارد که بهصورت ویژه برای درمان اختلال اسکیزوتایپال تولید شده باشد، به همین دلیل برای کاهش افسردگی و اضطراب ناشی از این اختلال از داروهای ضد روانپریشی با دوز پایین مانند آرپیپرازول، الانزاپین، کویتیاپین، ریسپریدون، متیل فنیدات، کلونازپام و… استفاده میشود.
با مصرف این داروها گیرندههای دوپامینی در مغز مهار شده و علائم افسردگی و اضطراب کاهش مییابد. هرگونه تغییر در روند دارودرمانی حتما باید تحتنظر متخصص روانپزشک انجام شود. برای تسریع در بهبود علائم این اختلال باید در کنار دارودرمانی از روشهای مختلف رواندرمانی نیز استفاده شود.
شما می توانید جهت مشاوره و درمان برای آلزایمر روی متخصص آلزایمر کلیک کنید.
روان درمانی برای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
متداولترین روشی که برای درمان تمام اختلالات شخصیتی از جمله اختلال اسکیزوتایپال مورداستفاده قرار میگیرد، رواندرمانی است. به تمام تکنیکهای درمانی که برای شناسایی افکار، رفتارها و احساسات و تغییر آنها به کار میرود، رواندرمانی میگویند.
این تکنیکهای درمانی حتما باید زیر نظر روانپزشکان و روانشناسان متخصص در حوزه سلامت روان انجام شوند. انواع مختلف رواندرمانی که برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال کاربرد دارند، عبارتاند از:
- گروهدرمانی
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
- خانوادهدرمانی
- گفتاردرمانی
- درمان حمایتی
در گروهدرمانی تعدادی از افراد مبتلا به این اختلال در کنار هم جمع میشوند و تحت نظر یک روانشناس یا رواندرمانگر به شرح و بررسی مشکلات خود میپردازند.
در درمان شناختی رفتاری بهعنوان یک درمان هدفمند و ساختاریافته روانشناس به بیمار در تشخیص تفکرات پارانوئید یا جادویی، تأثیر آنها در اعمال و رفتار و مدیریت اضطرابش کمک میکند.
در خانوادهدرمانی بیمار برای نتیجه بهتر از حمایتهای خانواده و حضور آنها استفاده میکند. گفتاردرمانی باعث میشود که بیمار با گذر از سوگیریهای منفی برای پذیرش احساسات و نگرانیهایش آماده شود.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال با روش RTMS
یکی دیگر از روشهای درمان اختلال اسکیزوتایپال روش RTMS یا تحریک مغناطیسی ترانس کرانیا سلولهای عصبی مغز است. این روش غیر تهاجمی با استفاده از دستگاه RTMS انجام میشود و توسط FDA نیز تایید شده است. پزشکان با کمک این روش باعث افزایش تحریکپذیری قشر مغز و تنظیم آزادسازی دوپامین میشوند و علائم اختلال اسکیزوتایپال را کاهش میدهند.
از مزایای روش RTSM میتوان به مواردی مانند سرپایی بودن درمان و عدم نیاز به بستریشدن، بالا بودن نرخ موفقیت و کاهش علائم بیماری، عدم نیاز به مصرف دارو، غیرتهاجمی بودن، عوارض جانبی کم و عدم نیاز به استراحت مطلق بعد از جلسه درمان اشاره کرد.
روش تشخیص اسکیزوتایپال
معمولا تا سن ۱۸ سالگی پزشکان قادر به تشخیص اختلال اسکیزوتایپال نیستند؛ زیرا شخصیت افراد تا رسیدن به این سن هنوز تکمیل نشده است. افراد مبتلا به این بیماری خود را افراد سالمی میدانند و احساس میکنند که هیچ ایرادی در تفکرات و رفتارشان وجود ندارد.
این افراد نه برای تشخیص و درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال، بلکه بهخاطر اضطراب و افسردگی ناشی از آن و به دلیل اصرارهای اطرافیان ممکن است به روانپزشک مراجعه کنند. پزشکان بعد از بررسی سوابق پزشکی بیمار او را به دکتر متخصص اعصاب و روان یا یک روانشناس معرفی میکنند تا با استفاده از جدیدترین متدهای تشخیصی و بررسی علائم بیمار این اختلال شخصیتی در بیمار تشخیص دهند.
همچنین بخوانید: اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چیست؟
آیا می توان از اختلال شخصیت اسکیزوتایپال پیشگیری کرد؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که بهطورکلی هنوز هیچ روشی برای پیشگیری از اختلال شخصیت اسکیزوتایپال موجود نیست؛ بنابراین افرادی که احتمال بروز این اختلال در آنها بیشتر است، برای تغییردادن رفتارها و تفکرات نامناسب و مخرب خود فقط میتوانند از روشهای درمانی شامل دارودرمانی و رواندرمانی استفاده کنند و تا جای ممکن مانع از تشدید علائم ناشی از ابتلا به این اختلال شوند.
تفاوت اسکیزوئید و اسکیزوتایپال و اسکیزوفرنی در چیست؟
یکی از مهمترین تفاوتهایی موجود بین اختلال اسکیزوئید و اسکیزوتایپال این است که افراد مبتلا به اسکیزوئید به دلیل انزوای اجتماعی به برقراری روابط اجتماعی هیچ علاقهای ندارند؛ اما در اختلال اسکیزوتایپال فرد به روابط اجتماعی بیعلاقه نیست، بلکه برقراری روابط اجتماعی باعث بروز احساساتی همچون غم و اندوه در او میشود. برخلاف اسکیزوتایپال در اختلال اسکزوئید خبری از تفکرات و رفتارهای عجیبوغریب نیست.
درست است که برخی از محققان معتقدند که اختلال شخصیت اسکیزوتایپال نوع خاصی از بیماری اسکیزوفرنی است؛ اما این دو نوع اختلال با هم متفاوت هستند. انواع اسکیزوفرنی عبارتاند از:
- اسکیزوفرنی اختلال هذیانی
- اسکیزوفرنی اختلال فرم
- اسکیزوفرنی اختلال روانپریشی
در اختلال اسکیزوتایپال فرد دچار علائمی مانند هذیانگویی و توهم نمیشود. علاوهبراین تأثیر منفی انواع مختلف اختلال اسکیزوفرنی روی عملکرد روزانه بیماران به مراتب بیشتر از اختلال اسکیزوتایپال است.
اگر شما و یا اطرافیانتان به سردرد دچار شدید، میتوانید با کلیک روی متخصص سردرد از راهنمایی و مشاوره تخصصی بهره مند شوید.
جمعبندی
در این مقاله راجعبه اختلال شخصیت اسکیزوتایپال (Schizotypal personality disorder)، بهعنوان یک از اختلالات شخصیتی نادر که فقط ۳ درصد از افراد به آن مبتلا میشوند، صحبت کردیم و توضیح دادیم که این اختلال در مردان شایعتر از زنان است و فرد مبتلا محیط اطراف خود را بر اساس تفکرات بیمارگونه میشناسد و به واقعیت بیتوجه است.
این اختلال مانند بیشتر اختلالات شخصیتی از دوران نوجوانی شروع میشود. صحبت درباره علائم اسکیزوتایپال، علل اصلی بروز این اختلال، روشهای درمان اسکیزوتایپال و روشهای تشخیص این اختلال و تفاوت اسکیزویید و اسکیزوتایپال و اسکیزوفرنی موارد دیگری بود که در این مقاله به آنها پرداخته شد.
اگر فکر میکنید یکی از دوستان یا اعضای خانوادهتان به این اختلال شخصیتی مبتلا هستند، به آنها پیشنهاد دهید که برای شروع درمان خود از یک رواندرمانگر یا روانشناس متخصص و باتجربه کمک بگیرند. خود شما نیز باید از سلامت روان خود مراقبت کنید و درصورت مشاهده علائم این اختلال در افکار و رفتارهای خود به دنبال درمان باشید تا از بروز عوارضی مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات تعاملی در روابط شخصی و اجتماعی، محیط کار و محیطهای آموزشی جلوگیری کنید. ممنونیم از این که تا انتهای مطلب با ما همراه بودید و خوشحال میشویم که تجربیات خود را در رابطه با اختلال اسکیزوتایپال با ما در میان بگذارید.
