اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder)، که به آن اختلال دوریگزین نیز میگویند، یکی از انواع اختلالات شخصیت است که با الگویی از پرهیز از موقعیتهای اجتماعی، احساس بیکفایتی و حساسیت شدید به ارزیابی منفی دیگران مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال، علیرغم میل به صمیمیت، به دلیل ترس شدید از طرد شدن و قضاوت منفی، از تعاملات اجتماعی دوری میکنند.
این ترس از قضاوت، ریشه در باورهای منفی عمیقی دارد که فرد درباره خود دارد. آنها اغلب خود را بیارزش، دوستنداشتنی و فاقد جذابیت میدانند و از کوچکترین انتقادی به شدت آزرده میشوند. در نتیجه، از قرار گرفتن در موقعیتهایی که ممکن است در معرض قضاوت قرار بگیرند، اجتناب میکنند. این امر میتواند منجر به انزوای اجتماعی، شغلهای محدود و روابط ضعیف با دیگران شود.
با این حال، مهم است که به یاد داشته باشیم که اختلال شخصیت اجتنابی یک بیماری روانی قابل درمان است. با کمک درمان، افراد مبتلا به این اختلال میتوانند یاد بگیرند که باورهای منفی خود را به چالش بکشند، مهارتهای اجتماعی خود را ارتقا دهند و روابط سالمتری با دیگران برقرار کنند. در ادامه به بررسی بیشتر این اختلال و یافتن راههایی برای درمان افراد مبتلا به آن خواهیم پرداخت.
علائم و نشانههای اختلال شخصیت اجتنابی
شناخت نشانههای اختلال شخصیت میتواند به شما کمک کند تا بهتر این اختلال را تشخصی دهید و برای درمان آن اقدام کنید. برخی از علائم و نشانههای رایج اختلال شخصیت اجتنابی عبارتاند از:
- حساسیت شدید به انتقاد: آنها بهشدت از انتقاد یا نظرات منفی میترسند و به راحتی آزرده خاطر میشوند
- احساس حقارت و بیارزشی: افراد مبتلا به این اختلال معمولا تصور بدی از خود دارند و خود را ناکارآمد میدانند
- انزوای اجتماعی: به دلیل ترس از تعاملات اجتماعی، ترجیح میدهند تنها باشند و از حضور در جمع دوری میکنند
- میل به کمالگرایی: ممکن است استانداردهای بسیار بالایی برای خود تعیین کنند و از اشتباه کردن یا ناقص بودن بترسند
- ناتوانی در ابراز احساسات: ممکن است در ابراز احساسات خود به دیگران، به خصوص احساسات مثبت، مشکل داشته باشند
- ترس از صمیمیت: از برقراری روابط نزدیک و صمیمی با دیگران اجتناب میکنند زیرا از صدمه دیدن یا طرد شدن میترسند
- ترس از صحبت در جمع: از صحبت در جمع یا ابراز نظر در حضور دیگران میترسند زیرا از مسخره شدن یا قضاوت شدن میترسند
در صورت نیاز به انجام سونوگرافی داپلر برای خود یا اطرافیان روی مرکز سونوگرافی داپلر کلیک کنید.
چگونه اختلال شخصیت اجتنابی تشخیص داده میشود؟
تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی توسط یک متخصص بهداشت روان، مانند روانپزشک یا روانشناس انجام میشود. این اقدامات با جمعآوری اطلاعات در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد آغاز میشود.
پزشک یا روانشناس با انجام معاینه فیزیکی، علل احتمالی جسمی برای علائم را رد میکند. در صورت عدم وجود علت جسمی، از مصاحبههای تخصصی و ابزارهای ارزیابی برای بررسی الگوهای رفتاری، افکار و احساسات فرد که با اختلال دوری گزینی مطابقت دارد، استفاده میشود.
تشخیص نهایی بر اساس معیارهای موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) انجام میشود. لازم به ذکر است که هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص اجتنابی وجود ندارد و تشخیص نهایی بر اساس جمعبندی اطلاعات مختلف توسط متخصص مربوطه صورت میگیرد.
مشکلات اجتماعی ناشی از اختلال شخصیت اجتنابی
یکی از تاثیرات شخصیت اجتنابی وجود مشکلات اجتماعی است که میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. ترس شدید از طرد شدن و قضاوت منفی، افراد مبتلا به AVPD را از تعاملات اجتماعی و ایجاد روابط نزدیک باز میدارد. آنها ممکن است از موقعیتهایی که مستلزم تماس اجتماعی است، مانند مهمانیها، قرار ملاقاتها یا حتی محل کار اجتناب کنند. این میتواند منجر به انزوا، تنهایی و احساس فقدان تعلق شود.
علاوهبراین، ترس از قضاوت منفی میتواند باعث شود افراد مبتلا به AVPD در هنگام تعامل با دیگران بسیار محتاط و خودآگاه باشند. آنها ممکن است از ابراز عقاید یا احساسات خود بترسند، زیرا میترسند مورد تمسخر یا انتقاد قرار گیرند. این میتواند منجر به مشکلاتی در ارتباط موثر و ایجاد روابط معنادار شود. ترس از صمیمیت نیز در افراد مبتلا به AVPD شایع است. آنها ممکن است از نزدیک شدن به دیگران بترسند، زیرا میترسند آسیب ببینند یا رها شوند. در نتیجه این رفتار منجر به الگوهای روابط اجتنابی یا ناپایدار شود.
راهکارهای موثر در درمان اختلال شخصیت اجتنابی
درمان اختلال شخصیت اجتنابی به طور معمول توسط یک روانشناس یا روانپزشک متخصص انجام میشود و شامل روشهای مختلفی از جمله روان درمانی و گروهدرمانی است.
رواندرمانی که به آن مشاوره نیز گفته میشود، رایجترین راههای درمان اجتنابی است. در جلسات رواندرمانی اجتنابی، فرد با یک درمانگر باتجربه در مورد افکار، احساسات و رفتارهای خود صحبت میکند. همچنین روانشناس به کمک بیمار ریشههای اختلال اجتنابی را شناسایی میکند و سعی میکند که افکار سالم را جایگیزین افکار اجتنابی کند.
گروهدرمانی شامل جلساتی با چندین فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی است که در یک گروه با یک درمانگر کار میکنند. در این جلسات، افراد میتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، از یکدیگر حمایت کنند و از یکدیگر یاد بگیرند.
در برخی موارد، ممکن است از دارو برای درمان علائم اجتنابی، مانند اضطراب یا افسردگی استفاده شود. با این حال، دارو به تنهایی نمیتواند اختلال را درمان کند و معمولاً به عنوان مکمل رواندرمانی استفاده میشود.
موفقیت درمان اختلال شخصیت اجتنابی به انگیزه و تعهد فرد بستگی دارد. با درمان مناسب، افراد مبتلا به این اختلال میتوانند بر ترس خود غلبه کنند، روابط سالم برقرار کنند و زندگی پربارتر و معنادارتر داشته باشند.
همچنین بخوانید: اختلال شخصیت اسکیزوتایپال چیست؟
تفاوتهای شخصیت اجتنابی با سایر اختلالات شخصیت
ممکن است برخی از افراد اختلال شخصیت اجتنابی را سایر اختلالت شخصیتی اشتباه بگیرند. با وجود ویژگیهای یکسانی که بین AVPD و سایر اختلالات شخصیت وجود دارد، تفاوتهای کلیدی نیز وجود دارد. در ادامه این تفاوتها را بررسی میکنیم:
تفاوت اختلال AVPD با اختلال شخصیت وابسته
در حالی که هر دو اختلال شخصیت اجتنابی و وابسته با عزت نفس پایین و حساسیت به انتقاد مشخص میشوند، تفاوتهای اساسی در نحوه تعامل این افراد با دیگران وجود دارد.
افراد مبتلای مشکلات اجتماعی اجتنابی ، نیاز شدیدی به مراقبت و توجه از سوی دیگران دارند و از تنهایی به شدت میترسند. آنها برای عزت نفس و احساس ارزشمندی خود به طور افراطی به دیگران وابسته هستند و در صورت نبود حمایت عاطفی و مراقبت از سوی دیگران، دچار اضطراب و ترس شدید میشوند.
در مقابل، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی، از صمیمیت و روابط نزدیک به دلیل ترس از طرد شدن، قضاوت منفی و مورد تمسخر قرارگرفتن، اجتناب میکنند. آنها تصویری منفی از خود دارند و از موقعیتهای اجتماعی که ممکن است در معرض انتقاد یا عدم پذیرش قرار بگیرند، دوری میکنند.
تفاوت اختلال AVPD با اختلال اسکیزوئید
در حالی که هر دو اختلال شخصیت اجتنابی و اسکیزوئید با انزوای اجتماعی و عدم تمایل به صمیمیت مشخص میشوند، تفاوتهای اساسی در انگیزهها و احساسات درونی افراد مبتلا به این دو اختلال وجود دارد.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، تمایل ذاتی به انزوا و تنهایی دارند و از نظر عاطفی سرد و بیتفاوت بهنظر میرسند. آنها از صمیمیت و روابط نزدیک اجتناب میکنند، زیرا تمایل به تعامل عاطفی با دیگران را ندارند و از مشارکت در فعالیتهای اجتماعی لذت نمیبرند.
در مقابل، افراد مبتلا به مشکلات اجتماعی اجتنابی، تمایل به صمیمیت و ارتباط با دیگران دارند، اما به دلیل ترس شدید از طرد شدن، قضاوت منفی و عدم پذیرش، از موقعیتهای اجتماعی دوری میکنند. آنها عزت نفس پایینی دارند و از مورد تمسخر یا انتقاد قرارگرفتن به شدت هراس دارند.
نقش محیط و تربیت در ایجاد اختلال اجتنابی
نقش محیط در توسعه AVPD کاملا تایید شده است. به عنوان مثال، کودکانی که در محیطهای خانوادگی سرد و بی عاطفه بزرگ میشوند، یا کودکانی که بهطور مکرر مورد انتقاد یا تمسخر قرار میگیرند، به احتمال زیاد در بزرگسالی اختلال اجتنابی را تجربه میکنند. علاوهبراین، تجربیات منفی اجتماعی در دوران کودکی، مانند قلدری یا طرد شدن، میتواند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
شما می توانید جهت نیاز به انجام تست نقشه مغزی یا qEEG همین حالا روی نقشه مغزی در تهران کلیک کنید.
تأثیر اختلال شخصیت اجتنابی بر زندگی شغلی و تحصیلی
در محیطهای آموزشی، افراد مبتلا به AVPD ممکن است از شرکت در کلاس، ارائه گزارش یا انجام تکالیف گروهی به دلیل ترس از قضاوت یا تمسخر توسط همکلاسیها یا معلمان خودداری کنند. آنها ممکن است از پرسیدن سوال در کلاس یا درخواست کمک از ترس از به نظر رسیدن احمق یا ناتوان بودن امتناع کنند.
در محیطهای شغلی، افراد دارای اختلال شخصیت اجتنابی ممکن از مصاحبه شغلی، درخواست ارتقا یا ابراز نظرات خود در جلسات به دلیل ترس از ردشدن یا منفی ارزیابیشدن خودداری کنند. آنها ممکن است از مشاغلی که نیازمند تعامل زیاد با مشتریان یا همکاران است اجتناب کنند و در عوض مشاغلی را انتخاب کنند که به آنها امکان میدهد به تنهایی کار کنند. این موضوع منجر به فرصتهای شغلی محدود، دستمزد پایین و رضایت شغلی پایین شود.
علاوه بر این، ترس از صمیمیت و روابط نزدیک که در AVPD رایج است، میتواند ایجاد و حفظ روابط کاری و حرفهای را دشوار کند. افراد مبتلا به AVPD ممکن است از ایجاد پیوند با همکاران خودداری کنند و در ایجاد شبکه با افراد دیگر در حوزه کاری خود مشکل داشته باشند.
همچنین بخوانید: اختلال شخصیت اسکیزوئید یا گوشهگیر چیست؟
جمعبندی
اختلال شخصیت اجتنابی، که به آن اختلال دوریگزین نیز گفته میشود، بر روابط و زندگی فرد مبتلا تاثیر منفی میگذارد. با وجود چالشهای مرتبط با این اختلال، درمانهای موثری برای آن وجود دارد. درمانهایی مانند روان درمانی، به خصوص رفتار درمانی شناختی، میتواند به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی در یادگیری نحوه مدیریت ترس و اضطرابشان، ایجاد روابط سالم و افزایش عزت نفس کمک کند.
اگر فکر میکنید که ممکن است به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا باشید، مهم است که از یک متخصص بهداشت روان کمک بگیرید.
