آنوریسم مغزی، ناحیهای در دیواره رگهای خونی مغز است که ضعیف، نازک و برآمده میشود. آنوریسم ممکن است پاره شود و عوارض خطرناکی مانند سکته مغزی داشته باشد. در ادامه این مطلب از سایت دکتر مریم سلیمانی، شما را با هر آنچه که باید درباره آنوریسم مغزی بدانید، مانند علائم، علل و روشهای تشخیص، درمان و پیشگیری از آن آشنا میکنیم.
آنوریسم مغزی چیست؟
آنوریسم مغزی به ناحیهای برآمده و ضعیف در رگهای خونی مغز گفته میشود. ضعف در دیواره رگهای خونی ممکن است باعث پارگی آنوریسم و بهتبع آن، خونریزی در مغز شود. این خونریزی در مغز که با نام خونریزی زیر عنکبوتیه نیز شناخته میشود، وضعیتی بسیار خطرناک است. محققان بر این باور هستند که جریان خون در ناحیه ضعیف رگ با گذشت زمان باعث ایجاد آنوریسم میشود. بسیاری از افرادی که آنوریسمهای کوچکی در مغز خود دارند، هرگز متوجه آنها نمیشوند.
علائم و نشانه های آنوریسم مغزی
علائم آنوریسم مغزی به نوع آن بستگی دارد. متداولترین علامت آن، سردرد است؛ ولی، ممکن است علائم دیگری مانند تغییرات بینایی، بیحسی سر، درد در بالا یا پشت چشمها و درد در گردن نیز داشته باشد. علائم هر یک از انواع این مشکل عبارتاند از:
- علائم آنوریسم پارهنشده: آنوریسم کوچک و پارهنشده ممکن است هیچ علائمی را ایجاد نکند. حتی آنوریسمهای بزرگ نیز ممکن است هیچ علائمی پیش از پارهشدن نداشته باشند؛ ولی، برخی اوقات، ممکن است علائمی مانند گشادی مردمک، دوبینی، تاری دید، بیحسی در یک سمت از صورت، افتادگی پلک چشم داشته باشند.
- علائم آنوریسمی که نشت میکند: اگر آنوریسم پاره نشود و فقط نشت کند، ممکن است فرد را دچار سردردی ناگهانی و شدید کند؛ ولی، علائم دیگری را ایجاد نخواهد کرد. آنوریسمی که نشت میکند، ممکن است بهزودی پاره شود و علائم خطرناکی را ایجاد کند.
- علائم آنوریسم پارهشده: زمانی که آنوریسم پاره شود، بیمار معمولا دچار سردردی ناگهانی و شدید میشود. بیمار ممکن است علائم دیگری مانند حالت تهوع، استفراغ، سفتی گردن، تشنج، گیجی، تاری دید، درد چشم، گشادی مردک، حساسیت به نور، افتادگی پلک چشم، ازدستدادن تعادل، ضعف عضله و مشکل در صحبتکردن نیز تجربه کند و حتی هوشیاری خود را از دست بدهد. اگر این علائم شما تجربه میکنید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیکترین بیمارستان مراجعه کنید.
جهت ارتباط با دکتر سردرد و مشاوره گرفتن روی دکتر متخصص سردرد کلیک کنید.
عوامل خطر و علل ایجاد آنوریسم مغزی
علت ایجاد آنوریسم مغزی هنوز بهصورت کامل مشخص نشده است؛ ولی، خطر ابتلا به آن با افزایش سن افزایش مییابد و در زنان بالای 40 سال شایعتر است. آنوریسم ممکن است ناشی از نقایص ژنتیکی رگهای خونی یا تضعیف رگهای خونی با گذشت زمان باشد. عوامل خطری که میتوانند این مشکل را ایجاد کنند، عبارتاند از:
- مصرف دخانیات و الکل بهویژه مصرف بیش از اندازه آنها
- آترواسکلروز که به تجمع چربی در دیواره رگهای خونی گفته میشود
- آسیب یا ضربه به سر یا مغز
- مصرف داروهای غیرقانونی مانند مواد مخدر
- سابقه خانوادگی آنوریسم: اگر یک یا دو نفر از خویشاوندان درجهیک شما دچار این مشکل شدهاند، بهتر است هر 5 الی 10 سال غربالگری شوید
خطر پارگی آنوریسم با افزایش فشارخون در رگهای خونی افزایش مییابد. همچنین خطر پارگی به اندازه و شکل آنوریسم نیز بستگی دارد. با مراجعه به متخصصان معتبر و روشهای درمانی تجویزشده آنها، میتوانید خطر پارگی آن را کاهش دهید.
روش های تشخیص آنوریسم مغزی
ازآنجاییکه بسیاری از آنوریسمهای مغزی معمولا هیچ علائمی را پیش از پارهشدن ایجاد نمیکنند، اقدامی برای تشخیص آنها انجام نمیشود؛ ولی، اگر علائمی را ایجاد کنند یا افرادی در خانواده شما دچار این مشکل باشند، پزشک ممکن است آزمایشهای تصویربرداری زیر را برای تشخیص آنوریسم مغزی تجویز کند:
- سیتیاسکن: این آزمایش اشعه ایکس تخصصی میتواند خونریزی در مغز و اندازه، محل و شکل آنوریسم پارهشده یا پارهنشده را نشان دهد.
- امآرآی: آزمایش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی میتواند تصاویر دقیقی را از مغز ایجاد کند.
- آنژیوگرافی مغز: در این آزمایش، جراح یا پزشک مغز و اعصاب ابتدا کاتتری را به رگ خونی کشاله ران یا مچ دست وارد میکند. سپس کاتتر را به سمت مغز میبرد تا تصاویر دقیقی را از رگهای خونی گردن و مغز بگیرد. پزشک با کمک این آزمایش میتواند نواحی ضعیف در این رگها مانند آنوریسم را پیدا کند و علت خونریزی را تشخیص دهد.
- تجزیهوتحلیل مایع مغزی و نخاعی: مایع مغزی و نخاعی به مایعی گفته میشود که مغز و طناب نخاعی را احاطه کرده است و از آنها محافظت میکند. در این آزمایش، پزشک با انجام پونکسیون کمری، نمونهای را از این مایع میگیرد تا مواد موجود در آن را اندازهگیری کند و خونریزی در اطراف مغز را تشخیص دهد.
همچنین بخوانید: تنگی عروق گردن چیست؟
پیشگیری از آنوریسم مغزی: نکات و توصیه ها
برای پیشگیری از آنوریسم مغزی، عوامل خطر این بیماری را در زندگی خود شناسایی و حذف کنید. البته حذف برخی از آنها مانند ژنتیک و سن غیرممکن است؛ ولی، میتوانید عوامل خطر دیگر را حذف کنید.
تحقیقی در سال 2019 درباره عواملی که باعث تشکیل یا پارگی آنوریسم میشوند یا خطر آن را افزایش میدهند، انجام شد. این تحقیق نشان داد که فشارخون بالا، التهاب و مصرف الکل نقشی را ایفا میکنند. تحقیق دیگری نشان داد که مصرف دخانیات یا سوءمصرف مواد نیز از عوامل خطر محسوب میشوند. همچنین مشکلاتی مانند دیابت یا کلسترول بالا که باعث ایجاد آترواسکلروز میشوند، خطر آنوریسم را افزایش میدهند. با توجه به آنچه که گفتیم، با روشهای زیر میتوانید از آنوریسم پیشگیری کنید:
- مدیریت فشارخون: با داروها و تغییر سبک زندگی میتوانید فشارخون خود را کنترل کنید
- کاهش التهاب
- کاهش مصرف الکل
- ترک سیگار
- خودداری از مصرف مواد مخدر
- مدیریت دیابت
- مدیریت کلسترول بالا
با تغییر رژیم غذایی نیز میتوانید از آنوریسم پیشگیری کنید. تحقیقات نشان میدهند که رژیم غذایی افرادی که در معرض خطر تشکیل و پارگی آنوریسم هستند، باید ویتامین سی، ویتامینهای بی، ویتامین ای، کاروتنوئید، فلاونوئید و اسیدهای چرب امگا-3 کافی داشته باشد. غلات کامل، سبزیها، میوهها، آجیلها، لوبیاها و ماهی سرشار از این مواد مغذی هستند. رژیم مدیترانهای و رژیم دش حاوی مواد مغذی ذکرشده هستند و التهاب را کاهش میدهند.
جهت مشاوره و درمان مشکلات مغز و اعصاب روی متخصص مغز و اعصاب کلیک کنید.
عوارض آنوریسم مغزی و ارتباط آن با سکته مغزی
آنوریسم پارهنشده فشار درون جمجمه را افزایش میدهد. اگر آنوریسم پاره شود، جریان خون مختل میشود و خون به بافتهای مغزی اطراف نشت میکند؛ در نتیجه، روی خونرسانی و اکسیژنرسانی به مغز تأثیر میگذارد. این امر میتواند عوارض خطرناکی مانند سکته مغزی هموراژیک، آسیب دائمی مغز، کما یا حتی مرگ داشته باشد. دیگر عوارض آنوریسم مغزی عبارتاند از:
- خونریزی مجدد: آنوریسم پارهشده ممکن است دوباره خونریزی کند و آسیبهای بیشتری را به سلولهای مغزی برساند
- وازواسپاسم: اگر رگهای خونی باریک شوند، اکسیژنرسانی به مغز کاهش مییابد و ممکن است منجر به سکته مغزی شود
- هیدروسفالی: آنوریسم پارهشده میتواند باعث تجمع غیرطبیعی مایع مغزی و نخاعی شود و به مغز آسیب برساند
- هیپوناترمی: خونریزی در مغز باعث اختلال در سطوح سدیم در خون و بهتبع آن، تورم سلولهای مغزی و واردشدن آسیب غیرقابلجبرانی به آنها میشود
- تشنج: خونریزی ناشی از آنوریسم میتواند باعث اختلالات الکتریکی در مغز و تشنجهای عضلانی کنترلنشده شود
راه های درمان آنوریسم مغزی
آنوریسم مغزی پارهشده به درمان اورژانسی نیاز دارد تا احتمال خونریزی دوباره کاهش یابد. احتمال پارگی آنوریسمهای کوچک پارهنشده پایین است؛ ولی، هر چه بزرگتر شوند، خطر پارگی آنها افزایش مییابد. البته عوامل بسیاری میتوانند خطر پارگی آنوریسم را در آینده افزایش دهند. پزشک این عوامل و خطرات روشهای درمانی را در نظر میگیرد تا بتواند بهترین روش درمانی را برای بیمار تجویز کند. پزشک ممکن است روشهای درمانی زیر را برای کاهش خطر پارگی آنوریسم تجویز کند:
- درمان اندوواسکولار: در این روش درمانی، جراح ابتدا کاتتری را از طریق رگ خونی و با هدایت اشعه ایکس، به سمت آنوریسم میفرستد و سپس آن را با فرایندهایی به نامهای کویلینگ یا استنتگذاری درمان میکند
- جراحی کلیپینگ یا جراحی بستن رگ: این جراحی آنوریسم مغزی متداولتر است. در این جراحی، جراح ابتدا سوراخی را در جمجمه ایجاد میکند (کرانیوتومی) تا بتواند به آنوریسم دسترسی پیدا کند. سپس در زیر میکروسکوپ، گیرهای فلزی را در گردن آنوریسم قرار میدهد تا از ورود خون به درون آن جلوگیری کند
روش درمان آنوریسم مغزی به سن، سلامت کلی، علائم و ترجیحات شخصی بیمار بستگی دارد. مراجعه به متخصص برای ارزیابی و درمان صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا، پارگی آنوریسم میتواند 50% از افراد را با مرگ و 25% از افراد را با نقایص شدید عصبی روبهرو کند.
همچنین بخوانید: ترومبوز سینوس وریدی مغز چیست؟
جمعبندی
آنوریسم مغزی کوچک پارهنشده ممکن است به درمان نیاز نداشته باشد؛ ولی، اگر بزرگتر یا پاره شود، به جراحی یا درمان اندوواسکولار نیاز خواهد داشت. آنوریسم مغزی و سکته مغزی رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ ولی، خوشبختانه، روشهای بسیاری برای پیشگیری از آنوریسم وجود دارند. برای مثال، با ترک سیگار، مدیریت فشارخون بالا و داشتن رژیم غذایی غنی از مواد مغذی، میتوانید خطر آن را کاهش دهید. پزشکان معتبری مانند دکتر مریم سلیمانی میتوانند اطلاعات بیشتری را درباره روشهای پیشگیری و درمان به شما بدهند.
