سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که اگر برای درمان، سریعاً دست به اقدام نزنید بسیار خطرناک خواهد بود. این بیماری که زندگی افراد را با خطر مرگ تهدید می‌کند می‌تواند برای هر کسی اعم از زن و مرد اتفاق بیفتد. در سال‌های اخیر نیز باتوجه‌به شرایط زندگی مردم، افراد با سن پایین‌تر را نیز تهدید می‌کند. اما نگران نباشید. پس از آشنایی بیشتر با این بیماری، دلایل و علائم آن، می‌توانید فرد در معرض خطر را به‌موقع نجات دهید. پس تا انتها همراه ما باشید و درباره سکته مغزی که همان stroke نیز نامیده می‌شود، آشنا شوید.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یک بیماری شایع مغزی و خطرناک بوده و زمانی رخ می‌دهد که جریان خون بخشی از مغز قطع شود. به عبارتی دیگر، مغز مانند دیگر اندام‌های بدن نیاز به اکسیژن دارد و این اکسیژن را از طریق خون دریافت می‌کند. اگر در فردی این خون‌رسانی به مغز قطع یا متوقف شود، شخص دچار سکته مغزی خواهد شد.
انواع سکته مغزی
به‌طورکلی دو نوع سکته مغزی داریم.
- سکته مغزی ایسکمیک
- سکته مغزی هموراپیک
سکته مغزی ایسکمیک یک حمله گذرا (TIA) است که گاهی اوقات با نام سکته کوچک نیز نامیده می‌شود. در این نوع سکته، جریان خون به مغز برای مدت کوتاهی تا حداکثر ۵ دقیقه قطع می‌شود. می‌توان گفت که اکثر سکته‌های مغزی از نوع ایسکمیک بوده و با مسدودشدن رگ‌های خونی مغز توسط لخته خون و ذرات اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از دلایل این نوع سکته، رسوبات چربی به نام پلاک در رگ‌های مغزی است. TIA می‌تواند یک علائم هشدار برای سکته‌های بزرگ‌تر و نشان‌دهنده یک وضعیت اضطراری باشد.
درمان سکته مغزی توسط متخصص سکته مغزی معمولاً شامل استفاده از داروها، تراپی فیزیکی و در موارد جدی‌تر، روش‌های جراحی می‌شود.
سکته هموراژیک که به‌مراتب خطرناک‌تر از حمله ایسکمیک است، زمانی رخ می‌دهد که یک سرخرگ در مغز نشست خون کند یا پاره شود. با نشت خود در مغز، به سلول‌های مغزی فشار زیادی وارد می‌شود و آسیب جدی می‌بینند. مواردی مانند فشارخون بالا سبب ترکیده شدن رگ و این نوع سکته می‌شود.
دلایل سکته مغزی
دلایل زیادی می‌تواند موجب ایجاد سکته مغزی شده و افراد را تهدید کند. دلایل اصلی و عوامل خطر سکته مغزی را می‌توان به دو قسمت عوامل سبک زندگی و عوامل خطر پزشکی دسته‌بندی کرد. عوامل خطرزای هر یک از این موارد نیز به شرح زیر است:
- عوامل سبک زندگی
- چاقی و اضافه‌وزن افراد
- عدم تحرک بدنی
- زیاده‌روی در مصرف الکل
- استفاده از داروهایی مانند کوکائین و مت‌آمفتامین
- عوامل خطر پزشکی
- داشتن فشارخون بالا
- سیگارکشیدن و قرارگرفتن در معرض دود زیاد
- بیماری دیابت
- کلسترول بالا
- بیماری‌های قلبی و عروقی (انسداد عروق قلبی، نارسایی قلبی، ریتم نامنظم قلبی و…)
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی
- بیماری کووید 19
دیگر عوامل خطر سکته نیز عبارت‌اند از:
- سن بالای 55 سال (هر چند که سکته در جوانان نیز رخ می‌دهد و علت سکته مغزی در جوانان نیز مشابه بزرگ‌سالان است)
- جنسیت (طبق تحقیقات انجام‌شده مردان بیشتر از زنان در معرض سکته مغزی قرار دارند)
- نژاد و قومیت (آمریکایی‌ها، آفریقایی‌ها و اسپانیایی‌ها نسبت به افراد دیگر نژادها بیشتر در معرض ابتلا به این نوع سکته هستند)
- هورمون‌ها (مصرف داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری که میزان هورمون استروژن در آن‌ها زیاد است، خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش می‌دهند)
علائم سکته مغزی
سکته مغزی قبل از اینکه اتفاق بیفتد، علائمی از خود بروز می‌دهد. برای اینکه این علائم را بهتر یاد بگیرید و به‌خاطر بسپارید از کلمه FAST برای آن استفاده می‌شود.
- F همان صورت است. صورت فرد ممکن است ازیک‌طرف افتاده باشد. حتی ممکن است فرد نتواند لبخند و پلک بزند و چشمانش افتاده می‌شود
- A نیز بازوها هستند. قبل از وقوع سکته فرد ممکن است نتواند دستان خود را به‌خوبی حرکت دهد. دستان او به دلیل ضعف عضلات، کم‌توان شده و بی‌حرکت می‌ماند
- S گفتار است. فرد مشکوک به سکته ممکن است نتواند به‌خوبی صحبت کند. او کلمات را ناقص و حتی نامفهوم بیان می‌کند
- T همان زمان است. زمان در این مورد بسیار اهمیت دارد. در سریع‌ترین زمان ممکن با اورژانس تماس بگیرید
بیشتر بخوانید: شایع‌ترین بیماری های مغز و اعصاب کدام‌اند؟
علائم سکته مغزی در زنان
سکته مغزی در زنان با علائمی مانند بی‌حسی یا ضعف در صورت، بازو و پاها که در بیشتر مواقع یک‌طرفه است، خود را نشان می‌دهد. علائم دیگر آن سرگیجه ناگهانی، مشکل در گفتار و صحبت‌کردن است. از دست‌دادن تعادل و مشکل در راه‌رفتن نیز علائم دیگر آن است. مشکلات در دید و سردرد ناگهانی هم از عوامل خطر سکته مغزی هستند.
علائم سکته مغزی در مردان
علائم سکته مغزی در مردان نیز مانند زنان است. این علائم در هر جنسیتی مشترک هستند. حتی علائم در جوانان نیز مشابه است.
سکته مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ارزیابی و درمان درست و سریع پزشکی، برای بهبود سریع بیمار بسیار مهم است. برای تشخیص سکته از روش‌های زیر استفاده می‌شود.
- معاینه فیزیکی: در این روش پزشک معالج علائم و سوابق فرد را بررسی می‌کند. سپس اقداماتی مانند کنترل فشارخون و بررسی عروق خونی را انجام می‌دهد
- آزمایش خون: برای اینکه پزشک از لخته‌شدن خون و سرعت جریان خون مطلع شود، از آزمایش خون استفاده می‌کند
- سی‌تی‌اسکن: سی‌تی‌اسکن که تصویربرداری به روش اشعه ایکس است، نشان‌دهنده سکته مغزی و عارضه‌های مربوط به آن است
- نوار مغزی: سکته مغزی به روش نوار مغزی به‌خوبی تشخیص داده می‌شود و از طریق آن جریان خون در رگ‌ها نشان داده می‌شود
- ام‌آرآی: روش عکس‌برداری MRI که از طریق امواج رادیویی و مغناطیسی از مغز عکس‌برداری می‌کند، روش تشخیص سکته است
- سونوگرافی داپلر: سونوگرافی داپلر جریان در عروق خونی و وجود پلاک در خون را نشان می‌دهد
- آنژیوگرافی مغزی: در این روش ماده‌ای به عروقی خونی تزریق می‌شود و با پرتو ایکس از عروق عکس‌برداری می‌شود. این کار تصویر دقیقی از عروق را نشان می‌دهد
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره بیماری عروق مغزی
چه کسانی بیشتر در معرض سکته مغزی هستند؟
طبق آمار به‌دست‌آمده سکته مغزی پنجمین دلیل مرگ‌ومیر در میان افراد است. برای جلوگیری از این آمار بهترین راهکار اطلاع از دلیل سکته است. باتوجه‌به مواردی که قبلاً گفته شد و تحقیقات نشان می‌دهد، افراد بالای 55 سال، مردان آفریقایی – آمریکایی (آمریکایی‌های سیاه‌پوست)، افراد دیابتی و کسانی که مشکلات قلبی دارند، بیشتر در معرض سکته قلبی قرار دارند.
عوارض سکته مغزی
سکته مغزی مانند بیماری‌های دیگر می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد و بدن فرد را دچار مشکلات زیادی کند. این عوارض می‌تواند شامل ناتوانی یا کم‌توانی در برخی اعضای بدنی مانند دست و پاها شود. این ناتوانی‌ها بستگی به این دارد که مغز چه مدت جریان خون نداشته و کدام قسمت از مغز تحت‌تأثیر قرار گرفته است.
از عوارض این سکته می‌توان به فلج قسمتی از بدن اشاره کرد. در این نوع عوارض یک‌طرف بدن فلج می‌شود. یا یک دست یا یک پا قدرت عضلانی خود را ازدست‌داده و فلج می‌شود. در مواردی دیگر سکته روی عضلات دهان و گلو تأثیر گذاشته و فرد در صحبت‌کردن و بلعیدن دچار مشکل می‌شود. مشکلات ذهنی مانند فراموشی و ازدست‌دادن حافظه از دیگر عوارض این سکته است. حتی برخی افراد در فکرکردن و استدلال دچار مشکل می‌شوند. یعنی بر تفکر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
مشکلات احساسی و کنترل عوامل عاطفی و افسردگی از دیگر عوارض این بیماری شمرده می‌شود. تغییر احساس در نقاط مختلف بدن مانند حس درد یا بی‌حسی در نقاط بدن ازجمله عوارض سکته مغزی است.
بیشتر بخوانید: علل بروز اختلال تعادل در بدن چیست؟
آیا می‌توان از بروز سکته مغزی جلوگیری کرد؟
درست است که برخی مواقع کاری از دست ما برنمی‌آید و دلیل برخی اتفاقات را نمی‌دانیم. اما می‌توان با انجام اقداماتی از بروز سکته جلوگیری کرد. بهترین اقدام برای جلوگیری از این اتفاق، شناخت عوامل خطر است. پس از آن نیز انجام مراقبت‌های بهداشتی در زندگی روزانه است. اگر هم قبلاً دچار یک حمله ایسکمیک شده‌اید، باید بیشتر دقت کنید و مراقب سلامت خود باشید. ولی در حالت کلی برای جلوگیری از بروز stroke موارد زیر را رعایت کنید.
- کنترل فشارخون: فشارخون بالا یکی از دلایل بروز سکته است. با کنترل آن از ابتلا به سکته جلوگیری کنید و اگر هم قبلاً دچار حمله خفیف شده‌اید، حتماً فشار خود را کاهش دهید
- کاهش مصرف کلسترول و چربی اشباع‌شده: از مواد غذایی که شامل کلسترول بالا و چربی اشباع‌شده هستند، خودداری کنید. با این کار از تجمع چربی در شریان‌ها جلوگیری می‌کنید
- کنترل دیابت: با رعایت رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن، دیابت را کنترل کنید تا اقدامی مهم در جهت جلوگیری از بروز سکته کنید
- دوری از مصرف دخانیات: مصرف سیگار و تنباکو خطر ابتلا به سکته را افزایش می‌دهد. درنتیجه با ترک این مورد از بروز سکته جلوگیری می‌کنید
- دوری از الکل: الکل مانند دود برای بدن مضر بوده و ترک آن تهدید سکته مغزی را از شما دور خواهد کرد
- دوری از داروهای غیرمجاز: از مصرف داروهای غیرمجاز و همچنین مصرف خودسرانه دارو خودداری کنید. در صورت نیاز به داروی خاص، ابتدا با پزشک مشورت کنید
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره بیماری آنسفالیت مغزی
روش‌های درمان سکته مغزی
سکته مغزی در افراد مختلف به روش‌های متفاوتی درمان می‌شود. از متداول‌ترین روش‌های درمان سکته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارودرمانی: داروهایی مانند وارفارین و آسپرین از لخته‌شدن خون جلوگیری کرده و درمانی برای سکته مغزی هستند
- درمان به روش اندوواسکولار: در این روش پزشک رگ مسدودشده را مستقیماً درمان می‌کند
- عمل جراحی: برداشتن و خارج‌کردن لخته مغزی از سر بیمار روش درمانی دیگر برای سکته است
- روش ترومبکتومی مکانیکی: این روش تا 24 ساعت پس از بروز سکته قابل‌اجرا است. در این روش پزشک یک لوله مخصوص وارد رگ خونی کرده و رگ مسدودشده را باز می‌کند
- توان‌بخشی: توان‌بخشی شامل روش‌هایی مانند گفتاردرمانی، فیزیوتراپی، کاردرمانی و شناخت درمانی است تا عوارض سکته برطرف شود
درمان سکته مغزی در کلینیک مغز و اعصاب دکتر سلیمانی
سکته مغزی یکی از بیماری‌های خطرناک است و تشخیص و درمان به‌موقع آن برای ادامه حیات بسیار حائز اهمیت خواهد بود. در این موارد بهترین کار مراجعه به مراکز درمانی معتبر است. در کلینیک مغز و اعصاب دکتر سلیمانی با وجود پزشکان حاذق و مجرب، در سریع‌ترین زمان ممکن انواع سکته را تشخیص می‌دهند. همچنین در این مرکز با به‌روزترین روش‌های درمانی، عوارض و خطرات ناشی از سکته مغزی تشخیص‌داده‌شده و درمان می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله از سایت دکتر مریم سلیمانی، به بررسی سکته مغزی، علائم، روش‌های درمانی، دلیل بروز آن و روش‌های تشخیص پرداختیم. مهم‌ترین عاملی که ممکن است جان افراد را پس از بروز سکته مغزی نجات دهد، اقدام به موقع برای درمان است. هرچه زمان رسیدگی و استفاده از روش‌های درمانی را به تعویق بیندازید یا بیمار را دیرتر به مراکز درمانی مجهز برسانید، جان او بیشتر به خطر می‌افتد و احتمال بهبودی کاهش می‌یابد. ضمن اینکه بهترین راهکار جلوگیری از بروز سکته، دوری از عوامل ایجاد آن است. مثل کنترل دیابت، کنترل فشار خون، قرارنگرفتن در شرایط استرس‌زا و تنش‌های روحی که با غم و اندوه زیاد همراه است و… کمک کننده است.
