حتماً تابه‌حال نام اختلال‌هایی مثل اسکیزوفرنی، دوقطبی و… را شنیده‌اید، این اختلال‌ها نوعی بیماری روانی هستند که سلامت روان و عملکرد طبیعی افراد را مختل می‌کنند. بیماری‌های روانی طیف وسیعی دارند و همه آن‌ها خطرناک نیستند؛ ولی برخی از آن‌ها باعث بروز علائم شدیدی مثل توهم، هذیان یا نوسانات خلقی می‌شوند و ممکن است بیمار به خودش یا دیگران آسیب برساند. این اختلالات خطرناک محسوب می‌شوند و باید دراسرع‌وقت تحت درمان قرار گیرند. در این مقاله از سایت دکتر مریم سلیمانی قصد داریم انواع بیماری های روانی خطرناک را معرفی و بررسی کنیم، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
بیماری روانی چیست؟
بیماری روانی، طیف گسترده‌ای از اختلالات مختلف هستند که با بروز علائم متعددی باعث مختل‌شدن فرایند تفکر، احساسات، الگوهای رفتاری و سطح خلق‌وخو می‌شوند. همچنین علائم ناشی از این اختلال‌ها سطح عملکرد فرد در انجام فعالیت‌های روزانه یا وظایف شغلی و تحصیلی به‌شدت کاهش می‌دهد و باعث بروز مشکلات قابل‌توجه در زندگی شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای فرد می‌شوند.
انواع مختلفی از بیماری‌های روانی وجود دارد که شامل اختلال افسردگی، اختلالات اضطرابی، اسکیزوفرنی و… است. این اختلال‌ها از نظر شدت متفاوت هستند و برخی از آن‌ها به‌عنوان بیماری‌های خطرناک شناخته می‌شوند. برای مثال اختلالات اضطرابی مثل فوبیا خفیف هستند و تأثیر محدودی در زندگی و عملکرد فرد دارند؛ ولی اختلال اسکیزوفرنی بیمار را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، به‌طوری‌که ممکن است فرد نیاز به مراقبت در بیمارستان داشته باشد. البته درهرصورت بیماری روانی باید توسط یک متخصص سلامت روان درمان شود.
علائم و نشانه های بیماری روانی
علائم و نشانه‌های بیماری روانی باتوجه‌به نوع اختلال، شدت آن و شرایط فرد کاملاً متفاوت است. بااین‌حال برخی از این علائم بیشتر رایج‌تر است و در بین اختلالات مختلفی مشترک است؛ این علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- احساس مداوم غمگینی، ناراحتی یا ناامیدی
- تفکر یا گفتار آشفته
- کاهش توانایی تمرکز و توجه
- احساس ترس، اضطراب یا نگرانی بیش از حد
- نوسانات خلقی شدید
- انزواطلبی و کناره‌گیری از خانواده و دوستان
- احساس خستگی و نداشتن انرژی
- اختلالات خواب؛ مثل کم‌خوابی یا پرخوابی
- حالت سایکوز با علائمی مثل هذیان و توهم
- ناتوانی در مدیریت مشکلات یا استرس‌های روزانه
- اعتیاد یا مصرف بیش از حد الکل و مواد مخدر
- تغییر بی‌دلیل اشتها و افزایش یا کاهش وزن
- کاهش یا افزایش میل جنسی
- احساس خشم بیش از حد و بروز پرخاشگری
- افکار خودکشی و اقدام برای آن
- مشکلات جسمی بی‌دلیل مانند درد معده، کمردرد، سردرد و غیره
نکاتی درباره انواع بیماری های روانی خطرناک
برخی نکات مهم راجع به انواع بیماری های روانی خطرناک وجود دارد که عبارت‌اند از:
- داشتن یک بیماری روانی یا بستری‌شدن در بیمارستان به این معنی نیست که آن فرد “دیوانه” است. هرچند این شرایط علائم شدیدی ایجاد می‌کند؛ بااین‌حال بیماری روانی هم مانند بیماری‌های جسمی فقط یک بیماری است که با درمان مناسب بهبود می‌یابد.
- خوشبختانه این نوع بیماری‌ها قابل‌درمان هستند و اکثر افراد پس از درمان با روش‌هایی مثل دارودرمانی، روان‌درمانی و… به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند.
- معمولاً بیماری‌های روانی خودبه‌خود بهبود نمی‌یابند و در صورت عدم درمان، ممکن است مشکلات شدیدتری ایجاد کنند. پس مراجعه به متخصص و شروع درمان اهمیت زیادی دارد. همچنین تشخیص زودهنگام در افزایش شانس بهبودی تأثیر مهمی دارد.
- پایبندی به برنامه‌های درمانی یک عامل تأثیرگذار در میزان بهبودی است؛ ولی گاهی اوقات بیماران به دلایلی مثل عوارض جانبی داروها، انگ اجتماعی و… از ادامه درمان منصرف می‌شوند.
- بیماری روانی می‌تواند هر کس را بدون درنظرگرفتن سن، جنسیت، جغرافیا، درآمد، موقعیت اجتماعی، نژاد و… تحت‌تأثیر قرار دهد و فقط مختص افراد خاصی نیست.
- افکار و رفتار خودکشی در برخی از اختلال‌های روانی رایج است؛ اگر خودتان یا یکی از اطرافیانتان در این شرایط قرار دارد، حتماً با یک روان‌شناس یا اورژانس اجتماعی تماس بگیرید.
- این نوع بیماران نیاز به حمایت اجتماعی توسط خانواده، دوستان و همکاران دارند. همچنین ممکن است آن‌ها در تحصیل، اشتغال، پیداکردن مسکن و مشارکت در سایر فعالیت‌های اجتماعی به کمک بیشتری نیاز داشته باشند.
- افراد مبتلا به بیماری روانی بیشتر از اینکه عامل خشونت باشند، قربانی آن هستند و هیچ دلیلی برای ترسیدن از آن‌ها وجود ندارد. جالب است بدانید فقط ۵% از جنایات خشونت‌آمیز در آمریکا توسط بیماران روانی خطرناک انجام میشود.
بیماری‌های روانی خطرناک
انواع بیماری های روانی خطرناک و جدی که باید به‌سرعت تحت درمان و پیگیری قرار گیرند؛ شامل موارد زیر است:
اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یکی از شدیدترین بیماری های روانی است که باعث بروز حالت سایکوز یا روان‌گسیختگی در افراد میشود. منظور از حالت سایکوز یعنی اینکه ارتباط فرد با واقعیت قطع میشود و تفکر، احساس و ادراک آن‌ها مختل میشود. علائم اصلی اسکیزوفرنی توهم و هذیان است که توهم احساس محرک‌هایی است که در واقعیت وجود ندارند؛ مثل شنیدن صدا یا دیدن چیزهایی که در واقعیت نیستند. هذیان نیز اعتقاد به باوری غیرمنطقی یا نادرست است؛ مثلاً برخی افراد مبتلا به این اختلال معتقدند توسط افراد دیگری کنترل می‌شوند.
این علائم می‌تواند منجر به سردرگمی قابل‌توجهی شود و تعاملات اجتماعی و انجام فعالیت‌های شغلی یا تحصیلی را مختل کند. همچنین افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است رفتارهای غیرمنطقی یا خشونت‌آمیزی از خود نشان دهند و گاهی به خودشان یا دیگران آسیب برسانند.
اختلال دوقطبی شدید
اختلال دوقطبی باعث بروز نوسانات شدید خلقی شامل دوره‌های شیدایی و دوره‌های افسردگی میشود. در دوره‌های شیدایی فرد دچار حالت سرخوشی میشود و علائمی مثل افزایش انرژی، تحریک‌پذیری، رفتارهای پرخطر و تکانشی، پرحرفی، کم‌خوابی و… را تجربه می‌کند. برعکس، در دوره افسردگی فرد دچار خلق افسرده و علائمی شامل احساس غمگینی و ناامیدی، احساس پوچی و… میشود.
انجام رفتارهای تکانشی و پرخطر در دوره‌های مانیا می‌تواند منجر به آسیب‌دیدن خود فرد یا دیگران شود. همچنین در این دوره به دلیل تجربه خلق‌وخوی سرخوش افراد درمان را متوقف می‌کنند. از طرفی در دوره‌های افسردگی نیز افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در معرض خطر بیشتری برای خودکشی هستند؛ به همین دلایل این اختلال خطرناک است و باید در اولین فرصت تحت درمان قرار گیرد.
اختلال افسردگی سایکوتیک
در اختلال افسردگی سایکوتیک افراد در یک دوره افسردگی حالت سایکوز یا روان‌پریشی را نیز تجربه می‌کنند. یعنی یک فرد مبتلا به این اختلال علاوه بر علائم رایج افسردگی علائم سایکوز شامل توهم، هذیان و… را نیز تجربه می‌کند. محتوای توهم‌ها یا باورهای هذیانی فرد ممکن است با علائم افسردگی مثل احساس بی‌ارزشی یا ناامیدی هماهنگ باشد؛ این اتفاق باعث میشود شدت دوره افسردگی شدیدتر شود و احتمال بروز رفتارهایی مثل خودکشی یا آسیب‌زدن به دیگران افزایش می‌یابد.
اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی باعث بروز بی‌ثباتی در تصور از خود و دیگران میشود؛ یعنی اینکه تصور آن‌ها از خود ناگهان از بسیار مثبت به بسیار منفی تغییر می‌کند و منجر به عدم اطمینان در مورد اینکه چه کسی هستند، میشود. این بی‌ثباتی در خلق‌وخو، رفتار و روابط بین‌فردی آن‌ها نیز دیده میشود و باعث احساس بی‌ارزشی و ناامنی میشود. همچنین آن‌ها دوره‌های شدیدی از خشم، افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند که می‌تواند منجر به اعمال تکانشی، آسیب به خود یا دیگران یا خودکشی شود.
اختلال وسواس فکری اجباری شدید
در اختلال وسواس فکری اجباری افراد به‌صورت مداوم با افکار یا تصاویر ذهنی آزاردهنده و تکراری درگیر هستند و به همین دلیل احساس اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنند. سپس برای کاهش این اضطراب مجبور می‌شوند رفتارهای اجباری مختلفی مثل شست‌وشوی مکرر دست‌ها را انجام دهند. انجام این‌گونه رفتارها به‌صورت موقت باعث کاهش اضطراب میشود؛ ولی دوباره افکار وسواسی برمی‌گردند و این چرخه تکرار میشود.
متأسفانه در موارد شدید، افراد مجبور می‌شوند زمان زیادی را صرف انجام رفتارهای اجباری کنند و دیگر زمانی برای انجام وظایف و فعالیت‌های خود ندارند؛ ابن اتفاق منجر به بروز اختلال شدیدی در زندگی و روابط فرد میشود.
اختلال هویت تجزیه‌ای
اختلال هویت تجزیه‌ای یکی از بیماری های روانی عجیب است که افراد مبتلا به آن معمولاً دارای دو یا سه هویت مختلف هستند؛ البته ممکن است هویت‌های بیشتری نیز داشته باشند. این افراد از وجود هویت‌های دیگر خود کاملاً بی‌اطلاع هستند و اقدامات هویت دیگر خود را اصلاً به یاد نمی‌آورند. ممکن است این افراد ساعت‌ها یا حتی سال‌ها در یک هویت باقی بمانند و ناگهان هویت خود را تغییر دهند.
اختلال شخصیت ضداجتماعی
اختلال شخصیت ضداجتماعی هم یکی دیگر از انواع بیماری های روانی خطرناک است که در آن افراد رفتارهای خشونت‌آمیز و خطرناکی را نسبت به دیگران انجام می‌دهند. این افراد هیچ‌گونه احساس همدلی یا مهربانی با قربانیان خود ندارند و فقط به اهداف خود فکر می‌کنند. رفتارهای مجرمانه، فریبکاری، سوءاستفاده از دیگران، آزار جسمی یا روانی و… از جمله رفتارهای این افراد است و به همین دلیل باید درمان آن جدی گرفته شود.
جمع‌بندی
ابتلا به یکی از انواع بیماری های روانی خطرناک از مهم‌ترین چالش‌های سلامت عمومی به شمار می‌روند که متاسفانه اثرات عمیقی بر زندگی فرد مبتلا و اطرافیان او می‌گذارند. این بیماری‌ها طیفی گسترده دارند و ممکن است از اختلالات خفیف تا انواع شدید و خطرناک متغیر باشند. شناخت علائم و نشانه‌های بیماری های روانی و توجه به رفتارهای غیرمعمول در افراد، اولین گام برای شناسایی و مدیریت این مشکلات است.
بیماری های روانی خطرناک مانند اسکیزوفرنی، اختلالات شخصیتی شدید، و اختلالات دوقطبی در برخی شرایط می‌توانند رفتارهای تهاجمی یا خطرناکی به همراه داشته باشند. از این رو، شناسایی این بیماری‌ها و استفاده از کمک حرفه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. روان‌درمانی، مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک و حمایت اجتماعی به کنترل و درمان این شرایط کمک می‌کنند.
در صورتی که یکی از اطرافیان شما از بیماری روانی خطرناکی رنج می‌برد، باید با مراجعه به متخصصان سلامت روان، رفتارهای خطرناک را مدیریت کرده و از سلامت خود و دیگران محافظت کنید. در نهایت، بیماری های روانی خطرناک در صورت شناسایی و درمان به موقع، قابل کنترل بوده و افراد مبتلا می‌توانند زندگی بهتری داشته باشند
سوالات متداول:
بیماری روانی چیست؟
بیماری روانی شرایطی است که باعث بروز اختلال در فرایندهای تفکر، احساسات و رفتار میشود و سطح عملکرد فرد در زمینه‌های مختلف را کاهش می‌دهد.
چه بیماری روانی خطرناک است؟
انواع بیماری های روانی خطرناک شامل اسکیزوفرنی، دوقطبی، افسردگی سایکوتیک، شخصیت ضداجتماعی، شخصیت مرزی، وسواس فکری و اختلال تجزیه هویت است که به دلیل قطع ارتباط فرد با واقعیت یا احتمال بروز رفتارهای آسیب‌زننده به خود و دیگران خطرناک هستند.
اگر بیماری روانی کسی از اطرافیان ما جزو بیماری‌های خطرناک بود باید چه کنیم؟
این بیماران ترس زیادی از طردشدن و تنها ماندن دارند و به حمایت اجتماعی زیادی نیاز دارند. همچنین تلاش کنید آن‌ها را برای شروع درمان و پیگیری آن تشویق و حمایت کنید و تاحدامکان از آن‌ها مراقبت و نگهداری کنید.
