سکته مغزی یکی از مهم‌ترین عوامل خطر اختلالات شناختی و آلزایمر محسوب میشود. این بیماری که به دلیل قطع جریان خون به قسمتی از مغز رخ می‌دهد، می‌تواند عملکرد مغز را تحت‌تأثیر قرار دهد. آلزایمر بعد از سکته مغزی پدیده‌ای پیچیده است که به درک عمیق دلایل، تشخیص به‌موقع و درمان مناسب نیاز دارد. در ادامه این مطلب، توضیح می‌دهیم که سکته مغزی چیست و چگونه منجر به آلزایمر میشود. همچنین به علائم، روشهای درمان و روشهای پیشگیری از آلزایمر پس از سکته مغزی می‌پردازیم.
سکته مغزی چیست؟
زمانی که جریان خون به بخشی از مغز قطع یا کم شود و در نتیجه، اکسیژن و مواد مغذی به آن بخش نرسند، فرد دچار سکته مغزی میشود. این بیماری یکی از اصلی‌ترین علل مرگ و ناتوانی در سراسر جهان است و تأثیرات عمیقی بر عملکرد شناختی، حرکتی و عاطفی بیماران می‌گذارد.
سکته مغزی به دو نوع اصلی تقسیم میشود: سکته ایسکمیک و سکته هموراژیک. سکته ایسکمیک که حدود 87 درصد از موارد سکته مغزی را تشکیل می‌دهد، ناشی از انسداد عروق خونی مغز است. این انسداد می‌تواند ناشی از تشکیل لخته در همان رگ (ترومبوز) یا انتقال لخته از جای دیگر (آمبولی) باشد. سکته هموراژیک نیز به علت پارگی عروق خونی مغز و خونریزی درون جمجمه رخ می‌دهد.
عوامل خطر سکته مغزی شامل فشارخون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی، کلسترول بالا، سیگارکشیدن، چاقی، کم‌تحرکی، سن بالا و سابقه خانوادگی هستند. مدیریت این عوامل خطر می‌تواند به طور قابل‌توجهی از بروز سکته مغزی جلوگیری کند.
علائم سکته مغزی معمولا به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل ضعف یا فلج یک طرف بدن، اختلال در گفتار، اختلال در بینایی، سردرد شدید، حالت تهوع و استفراغ، اختلال در تعادل و گیجی هستند. تشخیص سریع و درمان فوری سکته مغزی برای کاهش آسیب‌های مغزی و بهبود کیفیت زندگی بیمار بسیار مهم است.
سکته مغزی چگونه منجر به آلزایمر شود؟
رابطه بین سکته مغزی و آلزایمر پیچیده و چندوجهی است. سکته مغزی از طریق مکانیسم‌های زیر می‌تواند زمینه را برای بروز آلزایمر فراهم کند یا سرعت روند تخریب شناختی را افزایش دهد:
- آسیب مستقیم به بافت مغزی: سکته مغزی با ایجاد نکروز و مرگ نورون‌ها در نواحی حیاتی مغز، ظرفیت ذخیره شناختی مغز را کاهش می‌دهد. این کاهش ظرفیت باعث میشود که مغز در برابر تغییرات مرتبط با سن و فرایندهای نوروژنراتیو آسیب‌پذیرتر شود
- التهاب عصبی: سکته مغزی واکنش التهابی شدیدی در مغز ایجاد می‌کند که می‌تواند هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه یابد. این التهاب مزمن می‌تواند به تخریب بیشتر نورون‌ها منجر شود
- اختلال در جریان خون مغزی: کاهش جریان خون مغزی می‌تواند به هیپوکسی مزمن منجر شود که عملکرد نورون‌ها را مختل می‌کند و سرعت فرایند پاک‌سازی پروتئین‌های آسیب‌دیده از مغز را کاهش می‌دهد
- تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی: سکته مغزی می‌تواند تجمع پروتئین‌های آمیلوئید بتا و تاو را که مشخصه‌های اصلی آلزایمر هستند، تسریع کند. این پروتئین‌ها با تشکیل پلاک‌ها و گره‌های نوروفیبریلر، عملکرد طبیعی نورون‌ها را مختل می‌کنند
- عوامل ژنتیکی: افرادی که دارای ژن ApoE4 هستند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سکته مغزی و آلزایمر پس از سکته قرار دارند. این ژن بر متابولیسم لیپیدها و پاک‌سازی آمیلوئید از مغز تأثیر می‌گذارد
علائم آلزایمر ناشی از سکته مغزی
علائم آلزایمر بعد از سکته مغزی ممکن است با علائم کلاسیک آلزایمر تفاوت‌هایی داشته باشند. این تفاوت‌ها به محل آسیب مغزی، شدت سکته مغز و شرایط منحصربه‌فرد بیمار بستگی دارند. در ادامه این بخش، به مهم‌ترین علائم آلزایمر پس از سکته مغزی می‌پردازیم.
- اختلالات حافظه: این اختلالات معمولا اولین و بارزترین علامت هستند. بیماران ممکن است در ابتدا در یادآوری اطلاعات جدید مشکل داشته باشند؛ اما به‌تدریج حافظه بلندمدت نیز تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. فراموشی نام‌ها، تاریخ‌ها، رویدادهای مهم و حتی چهره‌های آشنا از جمله این اختلالات هستند
- اختلالات زبانی: بیماران ممکن است در یافتن کلمات مناسب، درک متون پیچیده، نوشتن و گاهی حتی گفتگوی ساده مشکل داشته باشند. این مشکلات می‌تواند به‌تدریج پیشرفت کنند و به آفازی شدیدتر منجر شود
- اختلال در عملکردهای اجرایی: بیماران قدرت برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، حل مسئله و مدیریت کارهای روزمره را از دست می‌دهند. این مشکلات می‌تواند در فعالیت‌های ساده مانند آشپزی، خرید یا مدیریت امور مالی نمود پیدا کند
- تغییرات رفتاری و عاطفی: بیماران ممکن است دچار افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری، عدم تمایل به فعالیت‌های اجتماعی و تغییرات شخصیتی شوند. گاهی ممکن است رفتارهای تکراری، بی‌قراری شبانه یا پرخاشگری نیز از خود نشان دهند
- اختلال در ادراک فضایی و زمانی: بیماران ممکن است در محیط‌های آشنا گم شوند و درک درستی از زمان نداشته باشند
- علائم جسمانی: اختلال در راه‌رفتن، مشکل در حفظ تعادل، مشکلات بلع و اختلال در کنترل عملکردهای بدنی از جمله این علائم هستند
- اختلالات خواب: بیماران ممکن است دچار بی‌خوابی، خواب‌آلودگی روزانه، تغییر الگوی خواب و بیداری یا کابوس‌های مکرر شوند. این اختلالات می‌توانند چرخه معیوبی بسازند و علائم شناختی را تشدید کنند
- مشکلات تغذیه‌ای: این مشکلات در برخی از بیماران مشاهده میشود. ازدست‌دادن اشتها، فراموش‌کردن وعده‌های غذایی، مشکل در تشخیص غذا یا نوشیدنی و اختلال در مهارت‌های خوردن از جمله این مشکلات است. این وضعیت می‌تواند به سوءتغذیه و ضعف جسمانی منجر شود
- علائم حسی: علائم حسی مانند کاهش حس بویایی، اختلال در تشخیص طعم‌ها، مشکلات بینایی و شنوایی نیز ممکن است بروز کنند و کیفیت زندگی را کاهش دهند. همچنین بیماران ممکن است خطرات بالقوه را درک نکنند و تصمیمات نامناسبی بگیرند.
بیشتر بخوانید: آلزایمر در سالمندان
درمان آلزایمر بعد از سکته مغزی
درمان آلزایمر بعد از سکته مغزی نیازمند رویکردی جامع است که شامل درمان‌های دارویی، غیردارویی و حمایتی میشود. هدف اصلی این درمان‌ها کنترل علائم، کاهش سرعت پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. مهم‌ترین روشهای درمانی برای آلزایمر پس از سکته مغزی عبارت‌اند از:
- درمان‌های دارویی: مهارکننده‌های کولین‌استراز مانند دونپزیل، ریواستیگمین و گالانتامین به‌طور گسترده برای بیماران مبتلا به آلزایمر تجویز می‌شوند. همچنین مِمانتین که یک آنتاگونیست گیرنده NMDA است، در مراحل متوسط تا شدید بیماری مؤثر است
- کنترل عوامل خطر قلبی و عروقی: کنترل عوامل خطر قلبی و عروقی شامل مدیریت فشارخون، کنترل دیابت، کنترل سطح کلسترول و در صورت نیاز، استفاده از داروهای ضدانعقاد است. آسپرین با دوز پایین معمولا برای پیشگیری از سکته‌های مجدد تجویز میشود
- درمان اختلالات روانی همراه: داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب برای کنترل علائم رفتاری و عاطفی تجویز می‌شوند. انتخاب این داروها باید بادقت انجام شود تا عوارض جانبی کمتری داشته باشند
- توان‌بخشی شناختی: توان‌بخشی شناختی یکی از ارکان اصلی درمان غیردارویی است. این برنامه‌ها شامل تمرینات حافظه، تمرینات توجه، حل مسئله و فعالیت‌هایی برای بهبود عملکردهای اجرایی است. استفاده از فناوری‌های نوین مانند واقعیت مجازی و بازی‌های شناختی، می‌تواند مؤثر باشد
- درمان تحریک شناختی: این درمان شامل فعالیت‌های گروهی و انفرادی است که هدف آن، تحریک ذهن و حفظ عملکرد شناختی است. این فعالیت‌ها شامل بحث درباره موضوعات جاری، حل جدول کلمات متقاطع، بازی‌های فکری و فعالیت‌های خلاقانه است
- فیزیوتراپی و کاردرمانی: این روشهای درمانی برای حفظ عملکردهای حرکتی و روزمره مهم هستند. آن‌ها به بیماران کمک می‌کنند تا استقلال خود را حفظ کنند و خطر سقوط را کاهش دهند
- گفتاردرمانی: گفتاردرمانی برای بیمارانی که دچار اختلالات زبانی شده‌اند، ضروری است. این درمان می‌تواند به بهبود توانایی ارتباط و کاهش احساس انزوا کمک کند
- موسیقی‌درمانی و هنردرمانی: این روش‌ها می‌توانند به بهبود سلامت روان، کاهش اضطراب و افزایش کیفیت زندگی کمک کنند.
بیشتر بخوانید: آلزایمر و روشهای درمان قطعی آن
پیشگیری از آلزایمر بعد از سکته مغزی
پیشگیری از آلزایمر بعد از سکته مغزی شامل دو بخش اصلی است: پیشگیری اولیه که متمرکز بر جلوگیری از سکته مغزی است و پیشگیری ثانویه که بر کاهش خطر آلزایمر پس از وقوع سکته تمرکز دارد. مهم‌ترین روشهای پیشگیری عبارت‌اند از:
- کنترل فشارخون: حفظ فشارخون در محدوده طبیعی (زیر ۱۳۰/۸۰ میلی‌متر جیوه) می‌تواند خطر سکته مغزی و پیامدهای شناختی آن را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. این کار از طریق تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی کم‌نمک و در صورت نیاز، مصرف داروهای فشارخون انجام میشود
- مدیریت دیابت: کنترل قند خون می‌تواند از آسیب عروق خونی مغز جلوگیری کند. این کار شامل رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و مصرف منظم داروهای دیابت است. آموزش خودمراقبتی برای بیماران دیابتی بسیار مهم است
- ترک سیگار: سیگارکشیدن خطر سکته مغزی را دو تا سه برابر افزایش می‌دهد و همچنین بر عملکرد شناختی تأثیر منفی دارد. ترک سیگار حتی در سنین بالا نیز مفید است
- قطع مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند فشارخون را افزایش دهد و خطر سکته را بالا ببرد
- فعالیت بدنی منظم: ورزش متوسط به مدت حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته می‌تواند جریان خون مغزی را بهبود بخشد، فشارخون را کاهش دهد و عملکرد شناختی را تقویت کند. پزشکان معمولا فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های هوازی را به بیماران مبتلا به آلزایمر توصیه می‌کنند
- رژیم غذایی سالم: رژیم مدیترانه‌ای یا رژیم MIND توصیه میشود. این رژیم‌ها شامل مصرف فراوان میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل، ماهی چرب، روغن‌زیتون و محدودکردن گوشت قرمز، غذاهای فراوری‌شده، شیرینی‌ها و غذاهای سرخ‌شده هستند. مصرف میوه‌های قرمز مانند بلوبری و توت‌فرنگی نیز به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها مفید است
- کنترل استرس و حفظ سلامت روان: تکنیک‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، تمرینات تنفسی و حفظ روابط اجتماعی سالم می‌توانند مفید باشند
- خواب کافی: خواب کافی و باکیفیت برای سلامت مغز ضروری است. بیماری‌های مرتبط با خواب مانند آپنه انسدادی خواب باید تشخیص و درمان شوند
- فعالیت‌های شناختی منظم: فعالیت‌هایی مانند مطالعه، حل جدول کلمات متقاطع، یادگیری زبان جدید، نواختن ساز موسیقی، بازی‌های فکری و شرکت در کلاس‌های آموزشی، می‌تواند ذخیره شناختی مغز را افزایش دهد
- کنترل منظم سلامت: چکاپ‌های دوره‌ای، اندازه‌گیری فشارخون و آزمایش چربی خون، قند خون و سایر شاخص‌های سلامت از اهمیت بالایی برخوردار هستند. با تشخیص زودهنگام و درمان بیماری‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، می‌توان خطر سکته را کاهش داد
بهترین دکتر درمان آلزایمر بعد از سکته مغزی در تهران
انتخاب پزشک آلزایمر مناسب برای درمان آلزایمر بعد از سکته مغزی، یکی از مهم‌ترین تصمیماتی است که بیمار و خانواده باید اتخاذ کنند. نورولوژیست‌ها یا متخصصان مغز و اعصاب باتجربه‌ای مانند دکتر مریم سلیمانی، اولین گزینه برای درمان این بیماران محسوب می‌شوند. این پزشکان در زمینه بیماری‌های سیستم عصبی تخصص دارند و می‌توانند این بیماری‌ها را به‌درستی تشخیص دهند و برنامه دارویی مناسبی را تدوین کنند. برخی از نورولوژیست‌ها مانند دکتر مریم سلیمانی در زمینه اختلالات شناختی و زوال عقل تخصص بیشتری دارند.
روان‌پزشکان، به‌ویژه افرادی در زمینه بیماری‌های سلامت روان سالمندان متخصص هستند، نیز نقش مهمی در درمان دارند. این پزشکان می‌توانند اختلالات روانی همراه مانند افسردگی، اضطراب و مشکلات رفتاری ناشی از آلزایمر پس از سکته مغزی را به‌خوبی تشخیص دهند و با بهترین و جدیدترین روش‌ها درمان کنند.
برای انتخاب بهترین دکتر آلزایمر، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شود. تجربه و تخصص پزشک در درمان آلزایمر و سکته مغزی، داشتن مدرک تخصصی معتبر، عضویت در انجمن‌های علمی مربوطه، سابقه کاری مطلوب و توانایی ارتباط مؤثر با بیمار و خانواده از جمله این عوامل هستند. دسترسی به تجهیزات تشخیصی پیشرفته مانند ام‌آرآی، سی‌تی‌اسکن، پت‌اسکن و آزمایش‌های نوروسایکولوژیک نیز مهم است.
جمع‌بندی
آلزایمر بعد از سکته مغزی چالشی پیچیده و چندوجهی است که نیاز به درک جامع، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب دارد. سکته مغزی از طریق مکانیسم‌های مختلف شامل آسیب مستقیم به بافت مغزی، التهاب عصبی، اختلال در جریان خون و تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی می‌تواند زمینه را برای بروز آلزایمر فراهم کند.
علائم این نوع آلزایمر شامل اختلالات حافظه، مشکلات زبانی، اختلال در عملکردهای اجرایی، تغییرات رفتاری و عاطفی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی بیمار و خانواده را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند. درمان نیازمند رویکردی جامع است که شامل درمان‌های دارویی، توان‌بخشی شناختی، فیزیوتراپی و مدیریت عوامل خطر قلبی و عروقی میشود. پیشگیری از این وضعیت از طریق کنترل عوامل خطر سکته مغزی، حفظ سبک زندگی سالم، فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی مناسب و مدیریت استرس امکان‌پذیر است.
انتخاب دکتر سکته مغزی متخصص و مجرب، نقشی کلیدی در موفقیت درمان و پیشگیری از این بیماری دارد. اگر به دنبال پزشک باتجربه‌ای در این زمینه می‌گردید، ما مراجعه به مطب دکتر مریم سلیمانی، متخصص مغز و اعصاب در تهران را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
